1. Từ ngã ba Tăng Ký trên đường Hồ Chí Minh nhánh Tây, đi theo hướng Bắc chừng non cây số rồi rẽ trái, lối lên cửa khẩu Chút Mút-Lả Vơn (Sạ-vẳn-na-khệt, Lào) trải rộng ra, mặt đường cán nhựa phẳng lỳ. Trần Công Hiền, cán bộ Đồn Biên phòng Làng Ho bảo với tôi: “Mười năm trước anh ghé thăm bà con Bru-Vân Kiều bản Eo Bù-Chút Mút, tỉnh lộ 565 còn lô nhô đá lớn, đá bé. Bây giờ tỉnh lộ 565 trở thành Quốc lộ 9B, thênh thang có khác chi ở dưới đồng bằng. Đời sống đồng bào bây giờ thay đổi nhiều, tất cả nhờ có con đường”. Tôi gật đầu thay câu đồng thuận với Hiền.

 

Nhà vợ chồng già làng Hồ Thâm (SN 1939), Hồ Thị Mia (SN 1940) nằm phía bên kia con suối nhỏ. Trung tá Biên phòng Nguyễn Văn Sinh, Phó Bí thư Chi bộ bản Eo Bù-Chút Mút “bật mí” rằng già Hồ Thâm là một “pho sách sống” của người Bru-Vân Kiều bản Eo Bù-Chút Mút, cần biết chi về lịch sử của bản thì cứ tìm hiểu ở nơi ông.

 

Tuổi 80, điếu thuốc lá sâu kèn nghi ngút khói bặp trên môi hai ông bà Hồ Thâm, Hồ Thị Mia. Người Bru-Vân Kiều vốn hiếu khách, hôm nay khách đến nhà là bộ đội Biên phòng và dưới xuôi lên, càng quý, tiếng cười, tiếng nói hai người già vang xa cả một vùng. Hỏi: “Bố còn nhớ con?”. Hồ Thâm lắc mái đầu bạc phơ: “Quên rồi!”. Tôi nhắc khéo: “Mười năm trước ghé thăm bố, bố tặng cho cả cân nấm lim xanh”. Già Hồ Thâm cầm tay tôi lắc lắc... “À, à!”.

 

Sớm mồ côi bố, ở với chú ruột, trong kháng chiến chống Pháp và Mỹ, vùng đất Ngân Thủy, Lâm Thủy bây giờ là xã Hàm Nghi, già Hồ Thâm tham gia dân quân, du kích xã từ năm 1958, giữ đến chức xã đội phó. Bà Hồ Thị Mia vốn đội viên đội văn nghệ xã. Quá trình tham gia hoạt động tại địa phương, ông bà gặp nhau rồi nên duyên vợ chồng. Bà Hồ Thị Mia 10 lần sinh nở nhưng ông bà chỉ giữ lại được 5 người con gồm 3 trai, 2 gái. Hiện tại, ông bà có đến 20 cháu nội, ngoại và 13 chắt hai bề.

 

Già Hồ Thâm và vợ Hồ Thị Mia như những cội lim già giữa bản Eo Bù-Chút Mút, chứng kiến bao thăng trầm, biến thiên của bản: “Xưa đồng bào sống nghèo khổ, đói cơm, thiếu mặc. Giờ khác lắm rồi! Đảng, Nhà nước giúp mở con đường, kéo điện sáng về tận bản; bộ đội Biên phòng giúp dân làm lúa nước, thầy cô cắm bản dạy con em học hành... Cuộc sống thay đổi từng ngày”, già Hồ Thâm tự hào.

 

2. Hồ Văn Bình (SN 1979), Bí thư, Trưởng bản Eo Bù-Chút Mút. Hồ Văn Bình tự hào được dân bản tin yêu cử giữ chức Trưởng bản từ năm 2012, bây giờ đảm nhận luôn chức Bí thư Chi bộ bản.

 

Hồ Văn Bình chia sẻ: “Chi bộ bản Eo Bù-Chút Mút có 12 đảng viên, trong đó 8 đảng viên người Bru-Vân Kiều. Nhiều năm liền, chi bộ luôn giữ vững danh hiệu vững mạnh. Tỷ lệ kết nạp đảng viên bảo đảm 100% yêu cầu”.

 

Bản Eo Bù-Chút Mút hiện có 68 hộ dân, 278 nhân khẩu. Đồng bào Bru-Vân Kiều nơi đây sống đoàn kết, cùng nhau chăm lo xây dựng bản làng ấm no, hạnh phúc. “Dù cuộc sống còn nghèo so với mặt bằng chung của xã hội nhưng cái đói hầu như không còn. Phương hướng sắp tới là động viên bà con phát triển kinh tế hộ gia đình theo hai hướng chính là chăn nuôi và trồng lúa, bảo vệ rừng. Chú trọng đến các hộ gia đình trẻ”, Trưởng bản Hồ Văn Bình cho biết. 

Toàn bản Eo Bù-Chút Mút hiện tại có gần 5ha lúa nước, trong đó đã quy hoạch khu vực trồng lúa nước tập trung khoảng 3,7ha do Đồn Biên phòng Làng Ho đảm trách về kỹ thuật, giống, phân bón và cả việc giúp đồng bào thu hoạch. Bình quân năng suất lúa nước khoảng 3 tạ/sào. Toàn bản có khoảng 150 con trâu, bò; nhận bảo vệ trên 255ha rừng với kinh phí hàng tháng 300 nghìn đồng/ha.

 

“Đời sống đồng bào được nâng lên một bước, nhờ thế mà các gia đình trong bản luôn quan tâm, ưu tiên đến việc học hành của con em mình”, Hồ Văn Bình chia sẻ.

 

3. Nhắc đến chuyện học hành ở bản Eo Bù-Chút Mút, thầy giáo Trương Như Thuần, Hiệu trưởng Trường PTDT bán trú tiểu học và THCS xã Lâm Thủy khẳng định: “Về mặt bằng chung, con em bản Eo Bù-Chút Mút luôn có ý thức học tập, siêng năng, cần cù, chịu thương, chịu khó. Với học sinh Bru-Vân Kiều đến từ những bản làng xa xôi như Bạch Đàn, Eo Bù-Chút Mút, thầy cô giáo chúng tôi luôn dành một tình cảm đặc biệt cho các em, giúp các em học hành chuyên cần hơn”. Toàn bản Eo Bù-Chút Mút có 41 học sinh, trong đó bậc mầm non 15 em; từ lớp 1 đến lớp 2 có 13 em, học tại điểm trường ở bản; 13 học sinh khác từ lớp 3 trở lên được ra học tại trung tâm xã Lâm Thủy.

 

Hoàng Thị Thu Huyền (SN 2012) học sinh lớp 5, Trường PTDT bán trú tiểu học và THCS xã Lâm Thủy tâm sự: “Cháu con của bố Hoàng Văn Thanh, mẹ Hồ Thị Minh ở bản Eo Bù-Chút Mút. Cháu sinh thứ hai trong gia đình có 4 anh chị em. Cháu rất tự hào khi ở trong số các bạn được ra học tại điểm trường trung tâm, vì thế luôn tự động viên mình cố gắng học tập để trở thành con ngoan, trò giỏi. Sau này cháu phấn đấu làm cô giáo quay về dạy học tại bản làng mình”.

 

Cũng như Hoàng Thị Thu Huyền, Hồ Thị Kim Oanh (SN 2012), học sinh lớp 5, chia sẻ: “Hành trình đến trường của cháu bắt đầu vào thứ hai và đến chiều thứ sáu thì được bố mẹ đón về lại nhà tại bản Eo Bù-Chút Mút. Ra trung tâm xã học vui lắm. Cháu có thêm nhiều bạn, được ăn cơm ngon, cái bụng no hơn”. “Ước mơ sau này của cháu là gì?”, tôi hỏi. Hồ Thị Kim Oanh trả lời không chút đắn đo: “Cháu muốn trở thành một nhà thiết kế chuyên nghiệp để làm ra thật nhiều mẫu áo quần đẹp cho bố mẹ và bà con trong bản”.

 

Những ước mơ bình dị của Hoàng Thị Thu Huyền, Hồ Thị Kim Oanh và các em học sinh Trường PTDT bán trú tiểu học và THCS xã Lâm Thủy đến từ bản Eo Bù-Chút Mút như là sự khởi đầu tốt đẹp của một thế hệ tương lai, để sớm giúp Eo Bù-Chút Mút vững vàng hơn trên con đường hướng đến ấm no, hạnh phúc.