Cảm xúc với biển trong sáng tác mỹ thuật

  • 06:59 | Thứ Bảy, 06/08/2022
  • icon gmail
  • icon facebook
  • icon youtube
(QBĐT) - Biển, đảo là phần máu thịt thiêng liêng của quê hương và Tổ quốc, là đề tài lớn và nguồn cảm hứng cho văn nghệ sĩ sáng tạo từ trước đến nay. Quảng Bình có bờ biển dài xuyên suốt và đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành các giá trị văn hóa cũng như phát triển kinh tế-xã hội. Từ đặc trưng địa chính trị, văn hóa của vùng đất gắn liền với biển, nghệ sĩ không chỉ phản ánh, diễn tả sự chuyển động của biển ngay trước mắt mà vượt lên là sự thể hiện suy nghĩ, cảm xúc, tình yêu cùng những dự cảm của họ khi đối diện với biển, từ đó, có nhiều tác phẩm về đề tài biển, đảo nhiều cảm xúc, có giá trị nghệ thuật và tư tưởng cao.
 
Khi nói đến vùng đất “Biển xanh, nắng vàng, cát trắng”, có lẽ mọi người đều nghĩ ngay đến dải đất hẹp miền Trung đầy nắng gió, trong đó có mảnh đất Quảng Bình thân yêu “gió Lào, cát trắng”. Biển gắn liền với cuộc sống người dân, chiếm một vai trò to lớn trong đời sống chính trị, kinh tế, văn hóa và an ninh, quốc phòng của tỉnh nhà.
 
Biển là nguồn sống mang lại nguồn lợi thủy sản, là nơi hy vọng của những đoàn thuyền ra khơi để rồi trở về đầy tôm cá trong ánh bình minh. Là vỡ òa hạnh phúc của người vợ, người mẹ, người con khi  người chồng, người con, người cha trở về sau chuyến ra khơi; là sự gặp gỡ, hàn huyên với bạn bè trên bờ biển trong ánh chiều của ngọn nồm nam…
 
Nhưng biển cũng là nỗi niềm, “hằng số” thiên nhiên khắc nghiệt. Hàng năm, hàng chục cơn bão ập vào đất liền từ biển tàn phá làng mạc, phố phường. Sự chờ đợi khắc khoải ngóng về phía biển khi người thân đang vật lộn với những con sóng bạc để mưu sinh, để bảo vệ biển, đảo thiêng liêng của Tổ quốc…Biển trong tâm thức của người dân Quảng Bình thật thiêng liêng, tha thiết bởi đó là một phần cuộc sống của họ. Và trong số đó, có những nghệ sĩ tạo hình sinh ra, lớn lên và đang sinh sống trên mảnh đất này.
 
Biển là đề tài quen thuộc trong sáng tác của nghệ sĩ tạo hình Quảng Bình. Bằng cảm xúc và tình cảm của mình, mỗi người lựa chọn một thể loại, phong cách thể hiện riêng, nhưng tất cả đều làm bật lên tình yêu, gửi gắm nỗi niềm với biển. Trong các tác phẩm của họ, biển hiện lên như thân phận con người, có niềm hạnh phúc, tiếng cười của những người dân rám nắng, mặn mòi; những nỗi đau, chờ đợi, chia ly như những con sóng bạc đầu; những mảnh thuyền vụn vỡ, những bãi cát mênh mông, những con thuyền như mảnh trăng khuyết vắt ngang giữa trời...
Vá lưới  Tranh sơ dầu
                                                  Vá lưới.                     Tranh sơn dầu của Đặng Minh Quý 

Khi nói đến các sáng tác về đề tài biển, PGS. TS. họa sĩ Phan Thanh Bình (nguyên Hiệu trưởng Trường đại học Nghệ thuật Huế) đã từng nói: “Ở Bắc miền Trung nói chung, Quảng Bình nói riêng, chỉ có những con người sinh ra và gắn chặt thân phận của mình với biển mới sáng tạo được những tác phẩm mỹ thuật về biển hay như thế”.

Nhiều nghệ sĩ tạo hình đã thành công khi khai thác đề tài biển; tiêu biểu là nhà điêu khắc Phan Đình Tiến, anh thường ví biển với mình là một trong nhiều tác phẩm. Nỗi đau của biển cũng chính là nỗi đau thân phận. Tác phẩm Biển cả (inox, gỗ, gang 100x120), hình tượng ấn tượng nhất là một lưỡi câu sáng loáng xuyên thủng 3 con cá nhỏ bé như đang run rẩy, giãy giụa yếu ớt. Tác phẩm thể hiện một biển cả đầy biến động với những hiểm họa khôn lường, ở đó có sự đấu tranh khắc nghiệt để sinh tồn.

Với tác phẩm Trái tim của Biển (sắt hàn, H=150, giải thưởng Hội Mỹ thuật Việt Nam năm 2011), tác giả đã nhân hóa biển thành biểu tượng để biểu đạt nỗi niềm, cảm xúc, nỗi đau của biển cũng chính là nỗi đau của thân phận. Tác phẩm thực sự đã gây xúc động cho người xem, ở đó, họ thấy được sự rộng lớn, bao dung của biển và cả sự dằn vặt, khổ đau dù vết thương đã chớm liền da. Hay tác phẩm điêu khắc đá Sóng đặt tại TP. Vũng Tàu mang lại một cảm xúc quấn quýt, yêu thương nồng nàn cho người xem. Nghệ thuật của anh không ồn ào, hào nhoáng, bóng bẩy mà rất mạnh mẽ, cô đọng.

Họa sĩ Nguyễn Hoàng Linh cũng đã thổn thức với nhiều tác phẩm hội họa khổ lớn về biển. Các tác phẩm của anh mang tính tối giản, chủ yếu sử dụng các mảng hình mạnh khái quát cùng sự tạo chất bề mặt để gợi nên các không gian trạng thái khác nhau, như: Đợi, Về bến, Giấc mơ biển… Đặc biệt tác phẩm Bến quê thể hiện không gian vàng mênh mông của nắng rát và cát bỏng cùng những mảng xanh thẳm của nước, hình tượng người dân được lồng ghép trên hai sắc màu nguyên sắc tạo thành ấn tượng thị giác mạnh. Biển trong tranh anh hiện lên rực rỡ đầy sự chuyển động, hòa quyện gắn bó mật thiết của không gian và con người. 
 
Hồ Trọng Lâm là một cá tính riêng khi biểu hiện cảm xúc với biển, đảo quê hương. Một loạt tác phẩm mang tên Kết nối 1, 2…; Khoảng cách 1, 2, 3 hay Chuyển động 1, 2, 3…với cách nhìn riêng của anh thể hiện sự kết nối giữa con người-biển-đảo với nhịp điệu nhẹ nhàng bay bổng. Anh cũng là người có nhiều tìm tòi thể nghiệm các hình thức tạo hình như vẽ trên các mảnh vỡ của thuyền chất liệu gỗ, composite để tạo hình thành tác phẩm mang nhiều dấu ấn thời gian.
 
Nhiều tác giả khác của mỹ thuật Quảng Bình cũng sáng tác về đề tài biển, như họa sĩ Đặng Minh Quý với Vá lưới…; Lê Đan Tê với Thức gọi bình minh, Biển trắng…; Văn Đắc với Chợ cá, Phong cảnh biển, Khát vọng… và nhiều tác phẩm tranh cổ động về đề tài biển, đảo quê hương của Lê Anh Tân, Quang Hiếu, Lê Thuận Long, Nguyễn Tất Thành… Tác phẩm của các nghệ sĩ đã tham gia các triển lãm mỹ thuật khu vực và toàn quốc, khẳng định giá trị tạo hình, nội dung tư tưởng và cá tính sáng tạo riêng.
 
Có thể nói, tình yêu với biển của các họa sĩ, nhà điêu khắc Quảng Bình không bao giờ cạn, họ luôn muốn thể hiện những cảm xúc, ý tưởng sáng tạo thông qua hình tượng biển. Có lẽ, bởi sự rộng lớn, sinh động và thiêng liêng của biển luôn thường trực trong trái tim của mỗi người nghệ sĩ vốn nhạy cảm và yêu biển tha thiết. Biển, đảo quê hương và đặc trưng văn hóa, không gian, con người vùng biển sẽ vẫn là một đề tài sáng tạo thường trực của nghệ sĩ tạo hình. Tin tưởng trong tương lai, các nghệ sĩ sẽ đóng góp cho mỹ thuật Quảng Bình và nền mỹ thuật đương đại Việt Nam nhiều tác phẩm có giá trị.  
 
 Nguyên Sa

tin liên quan

Quảng Bình trong thơ Phạm Đình Ân

(QBĐT) - Phạm Đình Ân làm thơ từ những năm 60 của thế kỷ trước. Cho đến nay, ông đã có "gia tài" văn chương với hơn 25 tác phẩm gồm cả thơ, văn; nhận được nhiều giải thưởng. 

Giỗ mẹ

(QBĐT) - Con thương mẹ ra đi khi còn trẻ
tuổi ba mươi ba còn lâu mới lên bà

Quảng Bình muôn vẻ

(QBĐT) - "Trẻ em, những mầm xanh tinh khiết, chủ nhân tương lai của đất nước luôn cố gắng học tập, thoả chí vui chơi với những ước mơ bay bổng. Các em còn tham gia giúp đỡ gia đình những công việc phù hợp với lứa tuổi của mình...".