(QBĐT) - Được ví như “cánh tay vươn dài” của ngành Y tế địa phương, thời gian qua, mô hình cô đỡ thôn bản (CĐTB) đã phát huy hiệu quả trong việc hỗ trợ các chị em phụ nữ, nhất là phụ nữ vùng đồng bào dân tộc thiểu số (ĐBDTTS) chăm sóc sức khỏe sinh sản (SKSS). Tuy nhiên, hiện nay, do những khó khăn, hạn chế trong công việc cũng như chế độ, chính sách nên việc duy trì và phát triển bền vững mô hình này tại tỉnh ta đang là vấn đề nan giải.
Bài 1: “Nuôi” nghề bằng tâm!
Như những con ong cần mẫn, chăm chỉ và lặng thầm, đội ngũ CĐTB có những đóng góp không nhỏ trong việc thay đổi nhận thức, hành vi, nâng cao SKSS cho phụ nữ vùng ĐBDTTS. Tuy nhiên, đằng sau những kết quả tích cực đó, mấy ai thấu hết được sự vất vả, khó nhọc và không ít hy sinh mà họ đã và đang trải qua.
Hiệu quả thấy rõ
Ở nhiều vùng ĐBDTTS tỉnh ta, nơi người dân sống cách xa cơ sở y tế, việc sinh đẻ của phụ nữ trông cậy phần nhiều vào các CĐTB. Thực tế cho thấy, ở những địa phương có cô đỡ, kiến thức và thực hành về SKSS của phụ nữ đã tăng lên rõ rệt. Tỷ lệ phụ nữ biết cách chăm sóc thai nghén, phát hiện các dấu hiệu nguy hiểm trong thời gian mang thai, sau sinh đã được cải thiện. Tỷ lệ chấp nhận khám thai, đến đẻ tại cơ sở y tế hoặc đẻ tại nhà có sự hỗ trợ của CĐTB tăng lên...
Tỉnh ta hiện có 44 CĐTB đã được đào tạo từ 6 tháng trở lên, đang hoạt động hiệu quả. Riêng huyện miền núi Minh Hóa có 18 cô đỡ phân bố tại 4 xã, gồm: Dân Hóa (7 người), Trọng Hóa (7 người), Thượng Hóa (2 người) và Xuân Hóa (2 người). Đội ngũ này đều đã được đào tạo và hoạt động rất tích cực, phù hợp với địa bàn miền núi khó khăn.
Trước năm 2010, phần lớn phụ nữ mang thai tại các bản làng xa xôi, hẻo lánh của huyện Minh Hóa không đi khám thai. Tỷ lệ phụ nữ tự sinh con tại nhà luôn ở mức cao khiến nhiều trường hợp bị tai biến sản khoa dẫn đến tử vong mẹ và trẻ sơ sinh.
Từ năm 2010 đến nay, được sự tuyên truyền, hướng dẫn của các CĐTB, chị em đã đến trạm y tế xã đăng ký quản lý thai, khám thai, đến cơ sở y tế để sinh đẻ, tiêm phòng uốn ván cho mẹ và tiêm chủng đầy đủ các loại vắc xin cho trẻ em trong độ tuổi quy định…
 |
Là địa bàn vùng cao đặc biệt khó khăn của huyện Minh Hóa, xã Trọng Hóa hiện có 7 cô đỡ/18 bản. Nhờ có đội ngũ CĐTB, vấn đề chăm sóc SKSS của phụ nữ địa phương ngày càng được quan tâm và đạt nhiều kết quả khả quan. Theo thống kê của xã, năm 2017, trong số 105 ca sinh đẻ của địa phương có 50 ca sinh tại nhà và trong 10 tháng năm 2018, có 39/91 ca sinh tại nhà.
"So với những năm trước đây, tỷ lệ sinh đẻ tại nhà giảm khoảng 60%. Tai biến sản khoa cũng đã được kiềm chế đáng kể. Từ năm 2014 đến nay, Trọng Hóa không có trường hợp tai biến sản khoa nào xảy ra. Đây là những chuyển biến rõ nét từ khi mô hình CĐTB được triển khai ở địa phương", anh Đinh Xuân Thái, Trạm trưởng Trạm y tế xã Trọng Hóa chia sẻ.
Tương tự, vấn đề chăm sóc SKSS cho người dân ở xã Ngân Thủy (Lệ Thủy) cũng có nhiều chuyển biến tích cực từ khi xuất hiện đội ngũ CĐTB. Xã hiện có 5 cô đỡ/6 thôn, bản.
“Trước khi có dự án CĐTB, người dân địa phương, nhất là ở các bản xa trung tâm thường tự đỡ đẻ cho nhau bằng kinh nghiệm dân gian truyền lại. Những người phụ nữ lớn tuổi được cho là có nhiều kinh nghiệm sẽ phụ trách việc đỡ đẻ cho người dân cùng bản. Tuy nhiên, việc này luôn tiềm ẩn nhiều nguy cơ mất an toàn cho cả mẹ và bé. Đã có không ít hệ lụy xảy ra khi người dân tự đẻ tại nhà trong điều kiện thiết bị thiếu thốn, vệ sinh không bảo đảm. Từ khi mô hình CĐTB được triển khai, tình trạng đỡ đẻ tại nhà, đẻ rơi giảm đáng kể. Các tai biến sản khoa, như nhiễm trùng, uốn ván rốn, băng huyết... hầu như đã không còn”, anh Nguyễn Văn Hùng, Chủ tịch UBND xã Ngân Thủy cho biết.
Rõ ràng, sự ra đời của mô hình CĐTB đã tạo bước ngoặt lớn trong việc giảm tỷ lệ tử vong mẹ và trẻ sơ sinh tại vùng ĐBDTTS. Đây được xem là giải pháp tạm thời nhưng rất hiệu quả trong giai đoạn hiện nay, nhằm gỡ bỏ những rào cản về địa lý, văn hóa và tài chính làm cho người phụ nữ dân tộc thiểu số không thể tiếp cận được các dịch vụ làm mẹ an toàn.
Thiếu sự tiếp sức
Hiệu quả là thế nhưng hoạt động của đội ngũ CĐTB hiện nay lại gặp rất nhiều khó khăn. Không được hưởng chế độ phụ cấp, chính sách hỗ trợ nào, nếu không thực sự tâm huyết với nghề thì các CĐTB khó lòng mà bám trụ được, bởi ngoài công việc chuyên môn, họ vẫn phải đi làm nương rẫy, tăng gia sản xuất, chăn nuôi để duy trì cuộc sống gia đình, không thể tập trung hoàn toàn thời gian vào công việc chuyên môn.
 |
Hơn 5 năm gắn bó với công việc cô đỡ, được chứng kiến biết bao vui, buồn xung quanh câu chuyện sinh đẻ của chị em, chị Hồ Thị Năm, bản Khe Giữa, xã Ngân Thủy (Lệ Thủy) càng thấm thía những khó khăn, vất vả và cả sự thiệt thòi mà các CĐTB vùng ĐBDTTS phải chịu. Bên cạnh những trở lực về giao thông đi lại, trình độ nhận thức của người dân, hoạt động của các CĐTB còn gặp không ít khó khăn do chế độ đãi ngộ quá thấp và gần như bị "thả nổi" từ nhiều năm nay.
"Năm 2013, tôi bắt đầu làm cô đỡ và được hưởng 200.000 đồng/tháng. Tuy nhiên, 3 năm trở lại đây, tôi không nhận được đồng phụ cấp nào cả. Nhiều lúc, còn phải bỏ tiền túi để mua một số vật dụng cần thiết phục vụ cho công việc. Nếu không vì trách nhiệm, không vì thương bà con, chắc tôi đã bỏ nghề lâu rồi", chị Hồ Thị Năm tâm sự.
Kiêm cùng lúc 2 công việc (y tế thôn bản và CĐTB) nhưng chị Nguyễn Thị Hồng Lẫm, cô đỡ bản Bãi Dinh, xã Dân Hóa (Minh Hóa) chỉ được hưởng phụ cấp 650.000 đồng/tháng dành cho nhân viên y tế thôn bản. Chị Lẫm cho biết, số tiền phụ cấp hàng tháng chỉ đủ đổ xăng đi lại làm công tác tuyên truyền. Nhiều lúc cũng muốn buông xuôi, bỏ nghề nhưng rồi nghĩ đến những phụ nữ, trẻ em đang cần mình, chị tự nhủ phải cố gắng bám trụ.
“Làm nghề này, nếu không nhiệt tâm thì chắc chắn không thể trụ được, bởi công việc thì vất vả mà phụ cấp chẳng đáng bao nhiêu. Thậm chí, nhiều CĐTB hiện nay đang phải “làm chay”, không được hưởng bất cứ khoản phụ cấp nào”, chị Lẫm trải lòng.
Điều mà chị Hồ Thị Năm, chị Nguyễn Thị Hồng Lẫm và nhiều CĐTB nhiệt tâm với nghề khác luôn trăn trở là hiện nay, các trang thiết bị, vật tư y tế dành cho CĐTB còn thiếu, chế độ phụ cấp không có sẽ rất khó để họ gắn bó lâu dài, hiệu quả với nghề. Bởi vậy, để tiếp tục hoàn thành trọng trách “cánh tay vươn dài” của ngành Y tế, các CĐTB rất cần được tiếp sức để họ không còn chới với “tự bơi” như hiện nay.
Tâm An
Bài 2: Tiếp sức cho cô đỡ thôn bản
Truyền hình
