Cuộc kéo pháo bằng tay bắt đầu từ tối 15-1-1954, gần 5.000 cán bộ, chiến sĩ công binh và bộ binh ta đã hoàn thành một con đường rộng 3m, dài gần 15km, bắt đầu từ cửa rừng bản Nà Nhạn bên đường 41, xuyên rừng rậm, vượt núi cao, qua đỉnh Pu Pha Sông cao ngất, rồi đổ xuống vực Nậm Kho Hu sâu thẳm, vươn tới Bắc Bản Tấu trên đường Điện Biên - Lai Châu.

 

Chủ trương kéo pháo bằng tay nằm trong kế hoạch tác chiến của Bộ Chỉ huy chiến dịch (bộ phận đi trước), theo phương châm "đánh nhanh, giải quyết nhanh", với quyết tâm tiêu diệt cứ điểm Trần Đình - mật danh Điện Biên Phủ trong 3 đêm, 2 ngày.

 

Đại tướng, Tổng tư lệnh Võ Nguyên Giáp, Chỉ huy trưởng chiến dịch lên đường từ Việt Bắc ngày 5 đến 12-1-1954 mới tới Sở chỉ huy lâm thời ở hang Thẩm Púa. Sau khi nghe Tham mưu trưởng Chiến dịch Hoàng Văn Thái báo cáo kế hoạch, Đại tướng cảm thấy vô cùng phân vân, vì nó hoàn toàn khác với suy tính của Đại tướng trước đó. Trong bản báo cáo ngày 6-12-1953 gửi Bộ Chính trị, Đại tướng ước tính thời gian tác chiến ở Điện Biên Phủ phải mất khoảng 45 ngày, chưa kể thời gian tập trung bộ đội và thời gian làm công tác chuẩn bị. 

 

Tất cả các đơn vị từ cán bộ đến chiến sĩ đều quyết tâm vượt mọi khó khăn, gian khổ để nhanh chóng đưa pháo vào trận địa. Nhưng 1 đêm rồi 2 đêm, cho đến đêm thứ 10, thay vì 3 đêm theo kế hoạch, chỉ có 2 đại đội lựu pháo 105mm và 2 đại đội cao pháo 37mm (một phần ba lực lượng) vào được đến nơi, nép mình trong những công sự dã chiến, 16 khẩu pháo còn lại, gồm 8 khẩu 37mm và 8 khẩu 105mm vẫn còn đang nằm rải rác trên đường kéo pháo.

Chiều hôm ấy, 25-1-1954, toàn mặt trận sẵn sàng chờ lệnh nổ súng. Bỗng như sét đánh ngang tai, một mệnh lệnh được ban xuống từ Sở Chỉ huy Mặt trận: "Hoãn tiến công! Kéo pháo ra, về vị trí cũ!".

 

 

 Trưa ngày 26-1-1954, tại Sở chỉ huy Tiểu đoàn pháo cao xạ 383, thực chất là một cái bàn nhỏ, kê tạm bên một gốc cây ven rừng, trên đặt một máy điện thoại tay quay và một cuốn sổ ghi điện. Tôi đang làm nhiệm vụ trực ban (hồi ấy tôi là sĩ quan tham mưu tiểu đoàn) bỗng có tiếng chuông điện thoại reo. Nhấc máy, tôi nghe giọng nói quen thuộc của anh Bích, Trung đoàn phó Trung đoàn pháo cao xạ 367, phụ trách chỉ huy lực lượng tiền phương trung đoàn:

 

- A lô! Tôi Thành đây! Cho tôi gặp đồng chí Bích (Thành là bí danh của Tham mưu trưởng Mặt trận Hoàng Văn Thái).

 

- Báo cáo anh Thành, tôi Bích đây ạ!

 

- Anh Bích chú ý! Có lệnh hoãn cuộc tiến công. Cho kéo pháo về vị trí cũ. Lệnh này phải được chấp hành như một mệnh lệnh chiến đấu... Tin đột ngột ấy được truyền nhanh xuống tận chiến sĩ, gây nên một cú choáng trong đơn vị chúng tôi. Nhiều anh em yên lặng, thẫn thờ. Cũng có người bộc trực nói thẳng: "Biết bao gian khổ mới đưa pháo được đến đây. Thế mà bây giờ lại không đánh nữa, kéo pháo ra"... Tuy nhiên, điều kỳ diệu sau đó đã diễn ra trên đường kéo pháo. Các bí thư họp ngay chi bộ Đảng bàn cách lãnh đạo, sau đó phổ biến cấp tốc kế hoạch cho cán bộ, chiến sĩ. Lòng tin tuyệt đối vào cấp trên, kỷ luật tự giác của đội quân cách mạng đã thắng. Tất cả mọi vướng mắc tạm dẹp sang một bên. Đơn vị triển khai ngay công tác chuẩn bị... Tất cả 48 khẩu pháo nhất loạt quay đầu. Đơn vị nào vào sau thì ra trước. Đơn vị vào trước thì ra sau.

 

Tờ mờ sáng 6-2-1954 (mồng 4 Tết Giáp Ngọ), tại khu rừng thưa gần km 62 đường Tuần Giáo - Điện Biên, đông đảo cán bộ 2 Trung đoàn Tất Thắng và Hương Thủy vui mừng đón Đại tướng, Tổng tư lệnh đến thăm. Đại tướng nhiệt liệt khen ngợi đơn vị công binh, pháo binh, bộ binh đã bảo vệ an toàn, nguyên vẹn 24 khẩu lựu pháo và 24 khẩu cao pháo, tài sản quý giá của quân đội ta.

 

Về lý do tại sao phải kéo pháo ra, Đại tướng giải thích ngắn gọn, đó là để tiếp tục chuẩn bị lại cho đầy đủ hơn, bảo đảm đánh chắc thắng. Sau khi chuyển lời chúc Tết của Bác Hồ, của Trung ương Đảng, Chính phủ đến cán bộ, chiến sĩ, Đại tướng căn dặn: "Các đồng chí phải tiếp tục giữ bí mật binh chủng đến cùng, phải hết sức tiết kiệm đạn, phải đoàn kết hợp đồng với đơn vị bạn thật tốt, cán bộ phải thương yêu chiến sĩ, đồng cam cộng khổ với anh em"... Mọi người lắng nghe như nuốt từng lời của Tổng tư lệnh, mọi tư tưởng đã hoàn toàn thông suốt...

 

 

Như trên đã nói, chấp nhận kế hoạch giải phóng Điện Biên Phủ trong 3 đêm 2 ngày của bộ phận đi trước là ngoài dự kiến của Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Ông cảm thấy hoàn toàn không yên tâm và thấy rằng cách "đánh nhanh" là rất khó thắng...

 

Trên tinh thần quyết đoán của người chỉ huy và lãnh đạo cao nhất, Đại tướng quyết định hoãn cuộc tiến công để họp Đảng ủy. Đêm hôm đó, như sau này ông kể lại, Đại tướng gần như thức trắng. Đồng chí quân y sĩ phải đi tìm lá ngải cứu đắp lên trán cho Đại tướng đỡ nhức đầu...

 

Mệnh lệnh hoãn cuộc tiến công được chuyển ngay xuống các đại đoàn. Riêng Đại đoàn 308, được Đại tướng trực tiếp trao nhiệm vụ: "Tiến quân ngay sang hướng Luang Prabang. Dọc đường gặp địch thì tùy điều kiện cụ thể mà đánh, phối hợp chặt chẽ với quân, dân nước bạn. Giữ vững liên lạc. Có lệnh là trở về ngay!".

 

Một lá thư "hỏa tốc" được gửi lên Bộ Chính trị và Bác Hồ. Mấy ngày sau có điện "tối khẩn" trả lời: "Bộ Chính trị, Bác chấp thuận đề nghị của Đảng ủy Mặt trận. Trung ương Đảng và Chính phủ sẽ huy động toàn lực chi viện cho Điện Biên Phủ đánh thắng".

 

"Quân lệnh như sơn", mệnh lệnh của Bộ Chỉ huy được tất cả bộ đội trên toàn mặt trận chấp hành triệt để, trong đó có nhiệm vụ kéo pháo ra của các đơn vị pháo cao xạ chúng tôi.

 

Đã có lần, khi trả lời phỏng vấn của phóng viên Báo Quân đội nhân dân, Đại tướng Võ Nguyên Giáp tâm sự: "Quyết định thay đổi cách đánh hồi đó là ấn tượng sâu sắc nhất đời tôi, không chỉ trong Chiến dịch Điện Biên Phủ mà còn trong suốt cuộc đời chỉ huy của tôi nữa".

 

John F.Kennedy, luật gia Mỹ, Tổng Biên tập Tạp chí Georges đã có bài đăng trên tạp chí này ca ngợi Đại tướng Võ Nguyên Giáp là "bộ óc bậc thầy".

 

Georges Boudarel, nhà sử học nổi tiếng của nước Pháp cùng với tác giả Francois Caivgléoli trong bài "Tướng Giáp suýt thất bại ở Điện Biên Phủ như thế nào?" đã có câu nhận xét: "Bằng quyết định thay đổi cách đánh, tướng Giáp đã tự đặt mình trên đường thắng lợi"...

Theo Báo QĐND