1. Hành trình ra Trường Sa lần này của đoàn công tác gồm 11 đảo, điểm đảo. Điểm đến đầu tiên theo dự kiến là đảo Song Tử Tây, trên đảo có quần thể cây phong ba xanh mát, nhất là cây phong ba cổ thụ sinh trưởng tự nhiên có độ tuổi khoảng 300 năm. Nhưng sóng lớn, tàu không thể cập cảng, nên chúng tôi chỉ được ngắm cây phong ba di sản từ xa.

 

Chỉ huy bộ phận xuồng ra nhận hàng, Trung tá Nguyễn Đức Độ, Chỉ huy trưởng kiêm Chủ tịch UBND xã đảo Song Tử Tây giới thiệu: “Phong ba là loài cây có sức sống mãnh liệt, dù khí hậu hanh khô, nước biển mặn, thiên nhiên tàn phá nhưng phong ba và nhiều loại cây vẫn vươn dài trong nắng gió Trường Sa. Cây phong ba di sản cao 25m, chu vi thân cây 3,8m, tán rộng 35m, phát triển tươi tốt, chịu nắng gió, nước mặn. Quân dân trên đảo đã đúc biển “cây di sản” và xây khuôn viên xung quanh cây để chăm sóc, bảo tồn”.

Trung tá Nguyễn Đức Độ kể lại những điều đặc biệt về cây phong ba mà anh được các thế hệ đi trước truyền lại rằng, cây di sản này gắn liền với chiều dài lịch sử của các đảo ở huyện Trường Sa. Vào thế kỷ thứ XVII, khi triều đình nhà Nguyễn cho ngư dân ra các đảo khảo sát, quản lý, khai thác hải sản, nhiều cây đã phát triển xanh tốt như: cây phong ba, cây bàng vuông, cây mù u…

 

Biết đây là loài cây có sức sống mãnh liệt, sống bền vững trong nước biển mặn, những ngư dân lúc đó đã chăm sóc. Trước khi trở về đất liền sau những chuyến biển dài ngày, những ngư dân cũ lại bàn giao cho các ngư dân mới về sự có mặt của cây phong ba trên đảo Song Tử Tây. Đây như là chứng tích chủ quyền nên tất cả ngư dân đều có ý thức chăm sóc, bảo vệ và coi đó là cây đặc trưng của doi cát vàng giữa biển.

 

2. Tàu cập cầu cảng đảo Nam Yết, chúng tôi đã thấy một thảm thực vật xanh bao phủ với nhiều loại cây lâu năm, như: phong ba, bàng vuông, mù u, đặc biệt là dừa. Rảo nhanh bước chân, tôi đến bên cột mốc chủ quyền nơi cán bộ, chiến sỹ đang dựng sân khấu để đêm giao lưu văn nghệ với đoàn công tác. Cạnh đó, một tốp chiến sỹ đang nghỉ tay dưới tán một cây cổ thụ gồm 7 nhánh to mọc lên từ gốc cổ thụ có gắn biển “Bàng vuông-Cây di sản”.

 

Đang chỉ huy bộ đội dựng sân khấu, Trung tá Nguyễn Văn Thọ, Đảo trưởng, quê ở Nghệ An cho biết: “Đây là cây bàng vuông cổ thụ sinh trưởng tự nhiên có độ tuổi khoảng 300 năm, cây cao khoảng 15m, tán rộng khoảng 30m xanh tốt quanh năm. Thân cây có 7 nhánh tuyệt đẹp, tỏa bóng mát trong khuôn viên vui chơi, thể thao của cán bộ, chiến sỹ, là một trong những biểu tượng độc đáo có sức sống mãnh liệt trên đảo”.

 

Trung tá Nguyễn Văn Kỷ, Chính trị viên đảo Nam Yết, quê ở Bắc Giang chỉ lên giữa tán cây, nơi có duy nhất một chùm hoa nhỏ xinh, tiếp lời: “Giống như hoa quỳnh ở đất liền, hoa bàng vuông có điểm đặc biệt là chỉ nở vào ban đêm, lúc giao thời giữa ngày cũ và ngày mới, có hương thơm thanh khiết tựa hoa lộc vừng. Là hoa của cây di sản, sống lâu năm nên hoa của cây bàng vuông này lại càng đặc biệt. 3-4 năm nay cây mới lại nở hoa, mà lần nào ra hoa cũng chỉ với một chùm duy nhất. Không phải ai cũng được thấy hoa của “cụ” cây này đâu, các bạn là may mắn lắm đấy. Đêm nay giao lưu văn nghệ xong, mình đi thưởng ngoạn hoa bàng vuông di sản nở nhé. Rất lung linh huyền ảo đấy!”.

 

Trong câu chuyện với cán bộ, chiến sỹ trên đảo, chúng tôi được biết, tương truyền, trước đây, thân cây bàng vuông này cũng chỉ có 1 nhánh giống như những cây được trồng xung quanh đảo, nhưng trải qua nhiều năm do khí hậu khắc nghiệt nên thân cây bị mục, gãy. Vậy mà chỉ sau một thời gian, từ thân cây mục ấy mọc lên các nhánh rồi lớn dần và tươi tốt. Chính điều này là lý do cây trở thành một trong những biểu tượng cho sức sống mãnh liệt nơi đầu sóng ngọn gió này.

 

Đúng lời hẹn, sau đêm giao lưu văn nghệ sôi nổi, thắm tình quân dân, hơn 22 giờ, Trung tá Nguyễn Văn Kỷ và Trung tá Nguyễn Văn Thọ mỗi người một đèn pin dẫn chúng tôi đến dưới gốc bàng vuông di sản. Trung tá Thọ nháy mắt với tôi: “Phải dùng loại đèn pin siêu sáng, siêu xa này mới thấy hết vẻ đẹp của “Hoa quỳnh biển- Nữ hoàng hoa Trường Sa”.

 

Khi anh Thọ chiếu đèn lên tán cây trong màn đêm tĩnh mịch, từng cánh hoa trắng muốt tinh khôi và nhụy hoa tím ngắt vươn ra khỏi đài hoa, đầu nhụy hoa vàng ươm rung rinh trong gió biển, tạo thành một chùm hoa lửa đỏ rực nhưng lại dịu dàng, kiêu sa, cuốn hút đến lạ kỳ. Anh Kỷ thì thầm với tôi: “Sau một đêm khoe sắc, đến sáng thì hoa tàn. Mấy năm rồi “cụ” bàng vuông mới nở hoa, có thể đây là một “điềm” vui, báo hiệu một năm mới thắng lợi mới”.

3. Tiếp tục chuyến hải trình, chúng tôi có mặt trên đảo Sinh Tồn khi con nắng đã đứng bóng. Cái nắng mùa hanh khô như dịu mát hẳn dưới tán cây mù u cổ thụ ngay phía trước Sở chỉ huy đảo. Theo Trung tá Vũ Thế Long, Chỉ huy trưởng đảo Sinh Tồn, cây mù u này đã được trồng hơn 100 năm, cao bằng tầng 3 Sở chỉ huy tức khoảng 15m, có 3 nhánh, chu vi gốc cây hơn 3m. Nhiều lần hứng chịu bão biển nhưng cây vẫn phát triển xanh tốt, đơm hoa, kết trái quanh năm. Cũng như các cây cổ thụ khác trên đảo, dưới gốc cây mù u này là nơi nghỉ ngơi lý tưởng của bộ đội và điểm vui chơi, nô đùa yêu thích của trẻ em trên đảo.

 

Trong hải trình công tác lần này, đoàn chúng tôi đảm nhiệm chuyển hàng và quà Tết cho 11 đảo, điểm đảo, không có đảo Sơn Ca-nơi có cây mù u di sản. Nhưng may mắn, trước khi là Chỉ huy trưởng đảo Sinh Tồn, Trung tá Vũ Thế Long đã từng công tác trên đảo Sơn Ca. Khi tôi hỏi về cây mù u trên đảo Sơn Ca, anh Long kể rành rõ: “Thực vật ở đảo Sơn Ca khá phong phú, đa dạng về chủng loại nhưng đặc biệt nhất vẫn là cây mù u có độ tuổi khoảng 300 năm, cây cao hơn 15m, tán rộng, lá nhiều, xanh thẫm, hình rẻ quạt, hoa chùm màu trắng... Chỉ huy đảo đã xây dựng khuôn viên gồm hòn non bộ, sinh vật cảnh dưới gốc cây di sản tạo cảnh quan đẹp, thoáng mát để phục vụ sinh hoạt cho quân dân trên đảo".

 

BOX: Các cây di sản không chỉ góp phần làm xanh, sạch, đẹp cảnh quan, môi trường trên đảo mà còn có giá trị lịch sử, văn hóa và là biểu tượng cho sức sống mãnh liệt ở Trường Sa, là chứng tích lịch sử đặc biệt khẳng định chủ quyền biển, đảo của dân tộc Việt Nam.