Từ xa xưa, người làng dù trẻ nhỏ hay trưởng thành, nam thanh, nữ tú hay khi đã thành ông, thành bà, tiếng hát người làng luôn song hành ở mọi hoàn cảnh, trong cuộc sống, lao động, học tập… trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu, là nguồn động lực vượt qua mọi gian truân, khó nhọc đời thường.

 

Thế hệ người làng dù đi xa khắp bốn phương trời vẫn nằm lòng câu ca: “Đêm nằm nghe trống Kẻ Đòi/nghe chuông Kẻ Hạc/nghe còi Kẻ Lau”.

 

Một thời chưa xa, do ảnh hưởng từ nhiều nguyên nhân, các nghệ nhân gắn bó với tuồng xưa mai một dần, người mất vì tuổi cao sức yếu, kẻ lưu lạc tìm kế sinh nhai, người ở lại đau đáu vì tài sản văn hóa tinh thần đặc trưng “hồn cốt” của làng bị lãng quên nhưng “lực bất tòng tâm”.

 

Nhưng thật may mắn, từ tình yêu, say mê ca hát của một số “hạt nhân” văn hóa, làng quyết định thành lập các tổ, đội văn nghệ nhỏ, chăm chỉ luyện tập, phục vụ những ngày lễ trọng trong làng, xã, huyện và cố gắng phục hồi, sưu tầm, đưa lời ca, tiếng hát Kẻ Đòi vươn xa hơn, vượt ra khỏi phạm vi hẹp của làng, lan tỏa khắp tỉnh và khu vực.

 

Năm 2017, CLB đàn và hát dân ca xã Hải Phú ra đời, ghi dấu một bước trưởng thành, phục hồi giá trị văn hóa làng Hát xưa.

 

Nghệ nhân Phạm Thị Hồng Phương, Chủ nhiệm CLB đàn và hát dân ca xã Hải Phú cho biết: “CLB sinh hoạt ngày càng nhiều hơn, có quy mô lớn hơn, thu hút nhiều thành viên tham gia luyện tập nối nghiệp. Mỗi tháng, CLB sinh hoạt một lần vào buổi tối. Dù kinh phí hoạt động còn hạn chế, phần lớn là do các thành viên tự huy động, nhưng khi có chương trình hội diễn hoặc có đơn vị, địa phương mời diễn, các thành viên CLB đều cố gắng sắp xếp mọi công việc, khắc phục khó khăn dành nhiều thời gian cho luyện tập. Mỗi thành viên có công việc khác nhau, nhưng điểm chung là yêu vốn văn hóa truyền thống làng quê, hát hay, đàn giỏi, thông thạo các điệu lý, điệu nhạc, đam mê, nhiệt huyết. Hàng năm, CLB có hàng chục cuộc biểu diễn, đưa lời ca, tiếng hát mang đậm nét đặc trưng của làng lan tỏa khắp mọi miền Tổ quốc”.

 

“Dù còn nhiều vất vả mưu sinh, nhưng cuộc sống của tôi giờ đây không thể thiếu đi lời ca, tiếng hát. Hễ cứ nghe âm vang tiếng trống, tiếng đàn, lời mời gọi của các đàn chị, đàn anh, tôi lại cố gắng bố trí công việc gia đình để theo bạn diễn. Hòa vào không khí những làn điệu dân ca, tôi như quên đi bao mệt nhọc cuộc sống” - chị Nguyễn Thị Hồng (SN 1982), thành viên trẻ của CLB chia sẻ. 

Được chọn đại diện cho xã, huyện tham gia nhiều chương trình, lễ hội lớn ở tỉnh, khu vực và gặt hái không ít thành công, mang vinh dự về cho quê hương, CLB đàn và hát dân ca xã Hải Phú từ 15 thành viên đến nay phát triển được 30 thành viên; người già nhất nay 85 tuổi, trẻ nhất sinh năm 1985. Khi có hội diễn, tùy vào chương trình, CLB huy động thêm học sinh tiểu học, THCS trong làng, xã, cũng là cách thông qua đó để đào tạo những “hạt giống” tiềm năng kế thừa, phát huy vốn văn hóa đặc trưng trong tương lai.

 

May mắn khi chúng tôi về xã Hải Phú được chứng kiến cuộc hội ngộ của các nghệ nhân CLB đàn và hát dân ca xã trong buổi biểu diễn tại nhà văn hóa thôn Đông Duyệt I. Những diễn viên không chuyên, bình thường, chất phác, hồn hậu, thế nhưng khi “vào cuộc” họ không còn là họ. Tất cả nhập tâm vào từng làn điệu dân ca trữ tình, tha thiết: là điệu hò khoan thôi thúc mọi người nhanh chân vào hội “Khoan ơi khoan mời bạn khoan lại hò khoan (ơ… hơ!)”; khúc chầu văn Huế da diết: “À… ơ, gió Đại Phong thổi hồn Quang Phú/Gắng sức mình góp lửa với Trị Thiên/Quý từng hạt gạo mùa chiêm/Củ khoai lang của Quảng Bình thủy chung…”; rồi điệu cổ bản ngợi ca mẹ Suốt anh hùng: “Ơi con sông của mẹ/Hình dáng yêu kiều/Gợi nhớ bao điều/Quyện hồn về khơi/Nặng ơn tình lắm Nhật Lệ ơi”…

 

Một điều khá thú vị khi các thành viên trong CLB là những người rất đa tài, đàn hay, hát giỏi, sử dụng được tất các các loại nhạc cụ truyền thống. Điểm danh qua như Nguyễn Văn Công điêu luyện với đàn bầu, ghi-ta; Nguyễn Phương Ngôn với kèn, trống; Nguyễn Minh Châu với đàn bầu, đàn nguyệt; Nguyễn Văn Hùng với tiếng sáo đặc trưng... Những giọng ca Phạm Thị Hồng Phương, Nguyễn Thị Hòa, Phạm Thị Linh, Nguyễn Thị Lan... hát được nhiều thể loại, từ tuồng cổ đến các làn điệu dân ca Bình-Trị-Thiên, chầu văn, tương tư khúc, cổ bản, giao duyên, lưu thủy, hò khoan giã gạo...

 

Theo nghệ nhân Phạm Thị Hồng Phương, một trong những ước muốn lớn nhất của CLB đàn và hát dân ca xã Hải Phú là các ngành, các cấp quan tâm, tạo điều kiện giúp CLB mở rộng địa bàn giao lưu, học hỏi, trao đổi kinh nghiệm, làm phong phú thêm lối diễn xuất cũng như chất lượng nghệ thuật biễu diễn; đồng thời được tạo cơ hội truyền dạy, khôi phục lại những điệu tuồng xưa, lưu truyền cho thế hệ mai sau. Đó là cách giữ gìn nét đẹp văn hóa của cha ông từ ngàn xưa để lại.

 

Trong tiết trời xuân ấm áp, các nghệ nhân CLB đàn và hát dân ca xã Hải Phú say mê, tự hào khúc hoan ca: “...Yêu đất Việt của ta phải yêu mến dân ca/Một câu ví, một khúc quan họ-ngàn đời ông cha truyền lại/Như vàng ngọc quý giá nào hơn...”.