Các nền tảng số phát triển mạnh mẽ đang đặt văn hóa đọc trước nhiều cơ hội lẫn thách thức. Sự thay đổi trong thói quen tiếp nhận tri thức của người dân, đặc biệt là giới trẻ, đặt ra yêu cầu phải làm mới phương thức tiếp cận, tổ chức và lan tỏa văn hóa đọc. Từ những nỗ lực âm thầm và bền bỉ, một hệ sinh thái đọc đang dần hình thành, thích nghi và lan tỏa giữa thời đại công nghệ số.

Công nghệ bùng nổ. Hàng loạt sản phẩm giải trí ra đời. Thói quen đọc sách truyền thống đang bị “giành đất” bởi các loại hình giải trí nhanh, ngắn và hấp dẫn. Đọc một cuốn sách giấy trọn vẹn trở thành thử thách với không ít người trẻ. Với người đọc hiện đại, không gian đọc đã vượt ra khỏi khuôn khổ của thư viện mà có thể trên xe buýt, trong quán cà phê, hay bất cứ nơi đâu có kết nối internet. Sách giấy cũng không còn là lựa chọn duy nhất mà hiện diện song hành cùng sách điện tử, hỗ trợ nhau, giúp việc đọc trở nên linh hoạt hơn. 

Không chỉ bạn trẻ, ngay cả người trưởng thành cũng đang “chuyển đổi” thói quen đọc. Xu hướng đọc hiện đại sẽ nhanh hơn, linh hoạt hơn. Sách điện tử, sách nói, podcast tri thức… đang dần thay thế một phần vai trò của sách giấy, giúp việc tiếp cận tri thức không còn bị giới hạn bởi không gian và thời gian.

Với những nỗ lực lặng thầm và bền bỉ, nhiều năm qua, Thư viện tỉnh trở thành điểm đến thân thuộc của những người yêu sách; trở thành nơi kết nối, giao lưu, sáng tạo và đang từng bước trở thành điểm đến thân thiện, hấp dẫn với người trẻ.

Trong bối cảnh công nghệ phát triển không ngừng, Thư viện tỉnh cũng đang âm thầm thực hiện “cuộc cách mạng số” của riêng mình. Thư viện đã xây dựng cổng thông tin điện tử, cung cấp cơ sở dữ liệu số và tài liệu điện tử phong phú, cho phép bạn đọc tra cứu và tiếp cận tri thức mọi lúc, mọi nơi. Không chỉ phục vụ độc giả truyền thống, thư viện còn phát triển các dịch vụ mới, như: Thư viện số, tài liệu trực tuyến… nhằm thích ứng với thói quen sử dụng thiết bị thông minh của người trẻ.

Không có đội ngũ công nghệ thông tin chuyên sâu, thiếu kinh phí đầu tư trang thiết bị, lại phải làm việc trong điều kiện cơ sở vật chất còn hạn chế nhưng những cán bộ thư viện vẫn kiên trì với công việc số hóa tài liệu-một nhiệm vụ vừa khô khan, vừa đòi hỏi sự cẩn trọng và bền bỉ. Họ luân phiên nhau quét từng trang sách, nhập dữ liệu, chỉnh sửa metadata, xây dựng thư viện số… để từng bước đưa kho tri thức đến gần hơn với độc giả thời đại 4.0. 

Để giúp bạn đọc tiếp cận với kho tư liệu quý, độc bản, nhất là sách địa chí, cán bộ thư viện phải lặn lội vào tận TP. Huế và nhiều tỉnh lân cận để xin scan mang về từng trang sách quý phục vụ cho công tác số hóa. Có những chuyến đi kéo dài nhiều ngày chỉ để tiếp cận được một vài cuốn sách hiếm. Tất cả đều được thực hiện bằng tinh thần trách nhiệm và niềm đam mê thầm lặng với nghề. Khó nhưng không thể bỏ cuộc vì hơn ai hết, họ hiểu rằng nếu không bắt nhịp, cơ hội để bạn đọc tiếp cận những tư liệu quý sẽ bị bó hẹp lại.

Chính từ những nỗ lực thầm lặng ấy, hàng nghìn tài liệu quý đã được số hóa, truy cập công khai trên cổng thông tin thư viện, phục vụ đông đảo người đọc, đặc biệt là học sinh, sinh viên và giáo viên ở các vùng xa. “Điều kiện còn nhiều thiếu thốn khiến quá trình chuyển đổi số công tác thư viện gặp nhiều khó khăn. Để số hóa một cuốn sách dày 500 trang, chúng tôi phải mất gần 3 giờ đồng hồ. Vậy nên, số hóa hết đầu sách hiện có sẽ là một khối lượng công việc khổng lồ đòi hỏi rất nhiều nỗ lực và tâm huyết”, Phó Giám đốc Thư viện tỉnh chia sẻ. 

Em Hoàng Ánh Nguyệt khẳng định, bên cạnh những giá trị mang lại, công nghệ số cũng đặt ra nhiều thách thức. Sự bùng nổ thông tin dễ khiến người đọc bị “nhiễu”, khó phân biệt được đâu là kiến thức có giá trị. Đặc biệt với sự lên ngôi của các ứng dụng mạng xã hội, việc đọc lướt, đọc ngắn, đọc cho biết đôi khi khiến người ta quên mất ý nghĩa sâu sắc của việc đọc để chiêm nghiệm và trưởng thành. 

Thời đại số mở ra cơ hội chưa từng có cho việc chia sẻ tri thức. Tuy nhiên, chính sự phong phú ấy lại đặt ra thách thức: Làm sao để người đọc không bị “ngợp” giữa biển thông tin, làm sao để giữ được thói quen đọc sâu là đọc có suy ngẫm? Câu trả lời nằm ở sự đổi mới không ngừng của những người làm công tác phát triển văn hóa đọc. Đó là việc ứng dụng công nghệ nhưng không quên yếu tố con người-người hướng dẫn, người đồng hành và truyền cảm hứng.

Phát triển văn hóa đọc trong thời đại số là một hành trình dài, cần sự vào cuộc của cả hệ thống: Từ thư viện, nhà trường, cộng đồng, đến chính mỗi cá nhân. Để sách truyền thống có thể tiệm cận hơn với văn hoá đọc trong thời đại số, quá trình chuyển đổi số trong công tác thư viện cần được triển khai mạnh mẽ, đòi hỏi sự đầu tư xứng tầm. Từng cuốn sách được đọc kỹ, từng không gian đọc được tạo dựng, từng hoạt động khuyến đọc được tổ chức đều là những “viên gạch nhỏ” xây nên nền móng cho một xã hội học tập-nơi mỗi cá nhân không ngừng học hỏi, hoàn thiện và sống nhân văn hơn.