Không những sở hữu cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ, hoang sơ hòa quyện giữa núi rừng, sông suối, hang động, Minh Hóa còn là vùng đất lắng đọng nhiều trầm tích của lịch sử với với những giá trị văn hóa bản địa đặc sắc. Hội tụ đầy đủ các yếu tố, Minh Hóa có nhiều tiềm năng để phát triển du lịch một cách bền vững.

Và không phải ngẫu nhiên mà năm 2023, làng Tân Hóa (xã Tân Hóa) ngôi làng nằm lọt thỏm giữa thung lũng núi đá vôi được công nhận là Làng du lịch tốt nhất thế giới. Minh Hóa cũng là vùng đất có nhiều địa danh đã đi vào lịch sử, như: Hóa Sơn được Vua Hàm Nghi cùng các tướng lĩnh đóng căn cứ để lãnh đạo phong trào Cần Vương; các địa danh đèo Đá Đẽo, đèo Mụ Giạ, ngầm Rinh, Khe Ve, đình Kim Bảng, Cổng Trời, Cha Lo, trận địa pháo Nguyễn Viết Xuân…là chứng nhân cho tinh thần bất khuất của con người nơi đây trong kháng chiến cứu nước. 

Với hơn 23% đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống, Minh Hóa là vùng đất giao thoa văn hóa giữa người Kinh, Chứt, Bru-Vân Kiều. Trong đó, mỗi dân tộc đều lưu giữ, truyền đời nhiều phong tục, tập quán, lễ hội đặc sắc với nền ẩm thực độc đáo, mới lạ. 

Minh Hóa cũng là địa phương có 3 Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia là “Lễ hội rằm tháng ba Minh Hóa”, “Hát sắc bùa huyện Minh Hóa” và Hò thuốc cá. Đặc biệt là Lễ hội rằm tháng ba (còn được dân gian gọi là Chợ Tình), được tổ chức vào trung tuần tháng 3 âm lịch hàng năm. Đây là lễ hội lớn nhất trong năm của đồng bào các dân tộc ở Minh Hóa, là dịp để thể hiện rõ nhất sự chân thành, lòng hiếu khách của đất và người nơi đây.

Điểm qua những tiềm năng về cảnh quan, lịch sử, văn hóa để thấy rằng vùng đất Minh Hóa ẩn chứa đầy đủ các yếu tố để phát triển du lịch sinh thái, du lịch mạo hiểm hay du lịch văn hóa bản địa. Đó là những “khó báu” vô giá đang chờ được khai mở để biến tiềm năng thành lợi thế.

Theo Chủ tịch UBND huyện Minh Hóa Nguyễn Bắc Việt, phát triển du lịch là một trong những chương trình hành động của huyện Minh Hóa giai đoạn 2020-2025. Những năm gần đây, lượng khách du lịch tăng theo hàng năm. Riêng năm 2024 có gần 9.000 lượt khách trong nước và nước ngoài đến tham quan, du lịch.

Mặc dù những thành quả bước đầu còn quá khiêm tốn so với mặt bằng chung ngành Du lịch của tỉnh. Nhưng điều quan trọng nhất là đã gợi mở, định hình được hướng phát triển thuở ban đầu, quan trọng nhất thay đổi được tư duy của người dân bản địa trong cách làm du lịch.

“Làng du lịch tốt nhất thế giới” Tân Hóa cũng đồng thời là rốn lũ của huyền miền núi Minh Hóa. Được bao bọc bằng các tháp núi đá vôi, nơi đây được xem là túi chứa nước mỗi mùa mưa lũ về. Những năm gần đây, người Tân Hóa đã dần thích ứng với mưa lũ hàng năm với mô hình nhà phao. Nước nổi nhà nổi, dân làng không còn lo lắng chạy lũ như trước đây. Không dừng lại đó, mùa lũ, người dân còn manh nha xem đây là cơ hội để phát triển du lịch trải nghiệm cho du khách.

Tân Hóa bây giờ khác xưa, nhiều hộ gia đình “ăn theo” dịch vụ du lịch của đơn vị khai thác tour tuyến trên địa bàn. Nhiều con em giờ là poster chuyên nghiệp đi hang Tú Làn, nói tiếng Anh lưu loát. Nhiều hộ gia đình chung tay mở homestay để phục vụ các món ăn bản địa, lưu trú cho khách du lịch.

Là một trong những đơn vị khai thác du lịch đầu tiên trên địa bàn Minh Hóa, bà Đặng Thị Na, Giám đốc Công ty TNHH Thương mại và dịch vụ Đất Xanh cho biết, hiện đang khai thác điểm du lịch sinh thái Thác Mơ và du lịch thám hiểm hang Rục Mòn tại xã Trung Hóa, Hóa Sơn. Từ những khó khăn thuở ban đầu, đến nay, các hoạt động của đơn vị đều có sự góp mặt của lao động địa phương, có những trường hợp là đồng bào người Chứt. Họ đã dần thích ứng với cách làm du lịch chuyên nghiệp, tạo ấn tượng tốt với du khách, nhất là tuyến du lịch mạo hiểm hang Rục Mòn chủ yếu thu hút khách du lịch nước ngoài cần sự chuẩn bị, phục vụ chu đáo để bảo đảm an toàn…

Theo bà Đặng Thị Na, với những tiềm năng sẵn có, Minh Hóa hội đủ các điều kiện để trở thành điểm sáng trên bản đồ du lịch nếu tháo gỡ các “điểm nghẽn” về thu hút đầu tư, hoàn thiện hạ tầng, nhân lực… Bởi làm du lịch cần một chiến lược dài hơi, không thể “ăn xổi”.

Những năm gần đây, huyện Minh Hóa luôn chú trọng quảng bá, giới thiệu tiềm năng về du lịch đến bạn bè và du khách thập phương. Đặc biệt là thông qua Tuần lễ Văn hóa-Thể thao-Du lịch và Hội rằm tháng ba hàng năm.

Gần đây nhất, huyện đã tổ chức các đoàn khảo sát, mời các chuyên gia tư vấn, công ty du lịch nhằm đánh giá tiềm năng du lịch tại địa phương, nhất là du lịch cộng đồng gắn với việc giữ gìn các giá trị văn hóa bản địa.

Chủ tịch UBND huyện Minh Hóa Nguyễn Bắc Việt cho hay, với quyết tâm biến tiềm năng thành lợi thế, địa phương cam kết tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho các nhà đầu tư quan tâm đến ngành du lịch trên địa bàn.