(QBĐT) - Một buổi sáng năm 1983, vị tướng lừng lẫy khắp năm châu bốn biển- Đại tướng Võ Nguyên Giáp trở về quê, thơi thảnh dọc bờ sông Kiến Giang ra chợ Tréo. Lời đầu tiên ông hỏi người trong chợ: "Bún chợ Tréo chấm ruốc... chừ có ngon không?". Người quê đang họp chợ nghe câu "bún chấm ruốc..." từ nơi Đại tướng thốt nhiên ai nấy đều xúc động.
1- Chuyện về Đại tướng Võ Nguyên Giáp, thế hệ sinh sau đẻ muộn như chúng tôi chỉ biết nhiều qua từng trang sử được học. Nhưng cái dung dị, chân chất, đời thường nơi ông đã thành giai thoại từ chính quê hương của Đại tướng trong những lần ông về thăm Quảng Bình.
Làng An Xá, quê hương Đại tướng cũng như bao làng quê nông thôn Việt Nam khác, ẩn khuất giữa màu xanh cây trái là những ngôi nhà nho nhỏ nằm hiền hòa bên dòng Kiến Giang thơ mộng. Làng An Xá vốn có nghề thủ công truyền thống dệt chiếu cói nổi tiếng khắp vùng: "Chiếu cói An Xá, nón lá Quy Hậu". Ngôi nhà Đại tướng xưa kia và bây giờ vẫn rợp bóng cây xanh, được ông Võ Đại Hàm, cháu thúc bá gọi Đại tướng bằng bác trông coi từ năm 1978. Ba mươi ba năm chăm chút ngôi nhà, từng kỷ vật, mỗi gốc cây, ngọn cỏ thành máu thịt đời ông.
 |
| Đại tướng về thăm quê năm 2005. Ảnh: Văn Phúc |
Ông Hàm nhớ lại: "Mỗi lần về quê, việc đầu tiên là Đại tướng thắp hương cho cha mẹ, tổ tiên rồi đi xuống bến sông ngắm dòng Kiến Giang cho "đã thèm". Đại tướng khỏa tay xuống dòng nước mát, hứng lấy từng giọt nước rửa mặt sảng khoái. Đại tướng về quê, không bao giờ dừng xe trước cổng nhà. Xe dừng từ ngoài xa, ông đi bộ, bắt tay, ôm hôn bà con xóm làng, thân mật thăm hỏi bà con sau những ngày xa quê. Thăm quê, Đại tướng tâm sự với người dân Lệ Thủy, Quảng Bình rất nhiều điều: làm nông, "dĩ nông vi bản" khó giàu lên được. Phải đa dạng hóa ngành nghề, khôi phục các làng nghề; cho con cháu phải học hành đến nơi đến chốn, có kiến thức tiên tiến đổi mới tư duy, xóa đói giàm nghèo, vươn lên làm giàu. Phải đoàn kết, đoàn kết là then chốt, như lời Bác Hồ dạy "Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết; Thành công, thành công, đại thành công". Có đoàn kết tốt thì không gì là không làm được". Nhớ lời Đại tướng, người dân Lệ Thuỷ kiên trung đang từng ngày từng giờ đoàn kết, chung sức, góp tay xây dựng quê hương ngày một giàu đẹp.
2- Ông Nguyễn Thanh Đàm, năm nay bước qua tuổi 87, nguyên Chủ nhiệm cơ quan Giao tế Quảng Bình, nhớ lại: "Cơ quan Giao tế- Chuyên gia Quảng Bình thành lập vào ngày 21- 8- 1954, trong 34 năm tồn tại, đặc biệt ở thời điểm cả nước bước vào cuộc kháng chiến chống Mỹ, cơ quan Giao tế Quảng Bình là nơi đón tiếp hàng trăm đoàn khách trong nước và quốc tế, các chính khách nổi tiếng, những nguyên thủ quốc gia. Trên cương vị Chủ nhiệm cơ quan Giao tế- Chuyên gia Quảng Bình, cơ duyên đưa ông Đàm đến với Đại tướng Võ Nguyên Giáp trong những lần Đại tướng đến Quảng Bình, nghỉ ngơi tại đây.
Ba mươi tư năm đồng hành cùng nhân dân tuyến lửa Vĩnh Linh- Quảng Bình, cơ quan Giao tế- Chuyên gia ghi lại không ít những kỷ niệm, những dấu ấn của các đoàn khách: Chủ tịch Cu Ba Phidel Castro; vợ chồng Quốc trưởng Campuchia Nôrôđôm Xihanuc; Chủ tịch nước Cộng hoà DCND Lào Xuphanuvông; các đoàn khách quốc tế đến từ các nước: Liên Xô, Trung Quốc, Pháp, Ba Lan, Cu Ba, Tiệp Khắc... Trong nước, Giao tế Quảng Bình đón tiếp và phục vụ các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Quân đội... Những câu chuyện rất đời thường của khách đến với Cơ quan Giao tế- Chuyên gia Quảng Bình bây giờ dù đã mấy chục năm trôi qua ông Thanh Đàm vẫn còn nhớ như in. Riêng Đại tướng Võ Nguyên Giáp, ấn tượng sâu đậm để lại trong tâm ông Đàm cho đến tận bây giờ. Ông kể: "Buổi sáng, Đại tướng dậy sớm lắm, khoảng 5 giờ, mặc áo may ô chạy thể dục quanh sân khu Giao tế. Gặp anh chị em cán bộ cơ quan đang làm việc, ông đều gật đầu chào thân mật. Lúc đó trông người Đại tướng rất thư thái, thanh thản và quá đỗi bình dị, đời thường. Những lúc đó mình cứ muốn đứng ngắm Đại tướng mãi không thôi".
 |
| Ông Võ Đại Hàm bên cây khế trên 100 tuổi ở nhà Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Ảnh: T.L |
Bà Nguyễn Thị Kim Cúc, người bạn đời của ông Thanh Đàm, nguyên cán bộ cấp dưỡng cơ quan Giao tế- Chuyên gia lại có một kỷ niệm để đời với Đại tướng: "Năm 1973, ông vào công tác tại Quảng Bình. Tôi nhớ khoảng hai, ba ngày chi đó, ở cơ quan Giao tế. Tôi được giao nhiệm vụ cùng chị Lan phục vụ ăn uống cho Đại tướng. Khẩu phần buổi sáng thường là xôi đậu đen, món ăn Đại tướng ưa thích. Sáng đầu tiên cùng với Lan đưa xôi lên phòng Đại tướng, hai người sợ lắm, cứ đứng thập thò ngoài cửa. Biết chúng tôi ngại, Đại tướng thân mật nói với ra "Hai cháu vào tự nhiên đi". Đại tướng ăn sáng, khen xôi đậu ngon, các cháu khéo người, khéo việc, lễ phép". Bà Kim Cúc cũng cho biết thêm: "Khẩu phần ăn của Đại tướng trong những ngày ở tại khu Giao tế- Chuyên gia Quảng Bình cũng đơn giản lắm! Đại tướng thích trứng gà chấm muối, rau khoai luộc, thịt lợn chấm mắm quầy, bún chấm ruốc, xôi đậu chấm muối mè... Ông ăn mà cứ tấm tắc khen: không mô có những món ăn ngon như Quảng Bình".
Sau này, mỗi lần Đại tướng Võ Nguyên Giáp về thăm quê đều dành một tình cảm rất đặc biệt đối với vợ chồng ông bà Nguyễn Thanh Đàm- Nguyễn Thị Kim Cúc. Không thấy ông Đàm trong những buổi gặp mặt, Đại tướng đều hỏi: "Đàm mô?", rồi tin cho bằng được ông về... Năm 2002, sau khi nghe ông Đoàn đọc xong.
Năm mới Nhâm Thìn đang đến, Đại tướng Võ Nguyên Giáp bước sang tuổi 101. Tôi nghe đâu đây giữa đất trời xứ Quảng vẫn còn đậm dư âm câu hỏi ân tình của Đại tướng lần về thăm quê cách đây 28 năm "Bún chợ Tréo chấm ruốc... chừ có ngon không?".
Ngô Thanh Long