(QBĐT) - Đến hẹn lại lên, mỗi khi Tết đến xuân về là người Nguồn ở huyện Minh Hoá lại làm mâm cơm báo hiếu cha mẹ, hay còn gọi là lễ giỗ sống. Trong mâm cơm có rất nhiều món ăn ngon nhưng không thể thiếu được món rau tớn xào tôm đất.

Món rau tớn xào tôm đất trong mâm cơm báo hiếu.

Các cụ cao niên người Nguồn kể lại rằng: ngày xưa, có đôi vợ chồng nghèo cùng mẹ già và hai đứa con nhỏ quanh năm lam lũ nhưng cái đói, cái nghèo vẫn cứ đeo bám. Một hôm, bà mẹ bỗng ốm nặng, hai vợ chồng vô cùng xót thương chăm lo rau cháo, thuốc thang mà bệnh của mẹ không thuyên giảm.

Rồi một hôm chị vợ nghe mẹ than rằng: "Giá chừ mà được ăn một bữa thật ngon thì có chết cũng mát gan mát ruột". Vậy là hai vợ chồng bàn nhau bắt nốt con gà mái cuối cùng đang ấp trứng làm thịt. Lấy thóc giống ra giã gạo thổi cơm. Chồng ở nhà vừa trông mẹ vừa lo cơm nước. Vợ chạy ra khe xúc tôm và hái rau tớn về xào. Nấu xong, họ dọn mâm cơm bưng ra lễ phép mời mẹ dậy ăn. Bà mẹ cảm động trước tấm lòng hiếu thảo của các con lại được ăn no, ăn ngon nên tinh thần phấn chấn, bệnh cũng giảm nhanh và ít ngày sau thì khoẻ hẳn. Có mẹ già ở nhà trông cháu và đỡ đần việc bếp núc, hai vợ chồng làm ăn khá giả hẳn.

Gần đến tết, đôi vợ chồng này tiếp tục làm mâm cơm khá thịnh soạn mời mẹ ăn và gọi là "mâm cơm báo hiếu". Chuyện mâm cơm báo hiếu của nhà anh lan ra khắp nơi. Bởi mâm cơm đã thể hiện lòng tri ân, mang nặng tính hiếu nghĩa đối với bậc sinh thành. Cũng từ đó, phong tục đẹp này được lưu truyền và gìn giữ đến mãi ngày nay.

Giờ đây, những món ăn trong mâm cơm báo hiếu của người Nguồn đã có thêm nhiều món và có sự kết hợp giữa truyền thống và hiện đại. Tuy nhiên, món rau tớn xào tôm đất vẫn luôn là món chủ đạo, được các bậc sinh thành ưa thích nhất. Ông Đinh Niên, một người Nguồn cao tuổi cho biết: Rau tớn là loại cây hút nước rất mạnh, thường sống gần bờ khe, suối. Rễ cây rau cắm xuống lòng đất ẩm rồi vươn xuống nước từng chùm. Tôm đất có ở khe suối,  kích thước khoảng bằng chiếc đũa và thích sống trong các chùm rễ của cây rau tớn.

Theo các cụ, muốn chọn rau tớn ngon phải đến những khe suối có nước trong, sạch rồi hái những cọng rau non, mập đem về rửa sạch. Còn rau tớn mọc những nơi có nước bẩn thì không nên ăn vì rau ở đó hút các chất bẩn vào thân. Tôm đất trước khi chế biến phải còn tươi nguyên.

Để làm món ăn này, trước hết phải cắt đuôi và râu tôm. Sau đó, đun một ít nước sôi lên, cho tôm vào và bỏ gia vị như muối, ruốc, mì chính và ớt... Khi nhìn thấy tôm chuyển qua màu đỏ thì cho rau tớn vào, dùng đũa trộn đều hai thứ với nhau đến khi nào thấy rau đủ chín. Nếu xào mà rau chưa chín, khi ăn sẽ cảm thấy nhợt, nếu xào quá thì rau sẽ bị nát nên ăn không ngon. Món rau tớn thường được ăn với cơm nấu bằng gạo tẻ, có vị thơm, béo ngậy của tôm đất, hương vị đặc trưng riêng của rau tớn, thực khách ăn một lần sẽ nhớ mãi.

Anh Đinh Xuân Dục, một người dân tâm sự: "lúc còn sống, ba tôi rất thích ăn món rau tớn xào tôm đất. Vì vậy, mỗi lần làm mâm cơm báo hiếu cuối năm vợ tôi đều đi xúc tôm, hái rau tớn về nấu cho ba ăn. Trước lúc mất, ông còn dặn tôi rằng: khi nào ba chết, các con không cần phải cúng những thứ đắt tiền làm gì cho tốn kém, chỉ cần có vài bát cơm gạo tẻ và dĩa rau tớn xào tôm đất là ba cảm thấy vui rồi. Giờ chúng tôi không còn có cơ hội dâng lên ba món ăn này trong mâm cơm báo hiếu nữa, nhưng mỗi lần giỗ ba, nhà tôi cũng phải có món rau tớn xào tôm đất để cúng lên bàn thờ".

Một năm mới sắp bắt đầu, người Nguồn ở huyện Minh Hóa cũng đang chuẩn bị vui xuân đón Tết như các nơi. Không khí Tết ở đây đang được "hâm nóng" từng ngày khi con cháu người Nguồn từ các nơi đã và đang về sum họp cùng gia đình. Nhà nhà, người người đang tất bật làm mâm cơm báo hiếu để dâng lên bậc sinh thành. Bà Đinh Thị Hựu, một người Nguồn cao tuổi chia sẻ: "Năm nào cũng thế, cứ gần đến Tết là con cháu tôi ở xa gần tập trung đến làm mâm cơm mời tôi và ông bà đến ăn. Trong không khí đầm ấm, con cháu thường tặng tôi những món quà như: áo ấm, chiếc khăn choàng, chai rượu quý kèm theo một ít tiền mừng tuổi...

Đặc biệt là những món ăn ngon, trong đó không thể thiếu món rau tớn xào tôm đất". Được ăn mâm cỗ do con cháu dâng mời nên các đấng sinh thành người Nguồn rất vui và hạnh phúc trong dịp Tết. Đó cũng là nét đẹp rất nhân văn mang đậm bản sắc riêng mà người Nguồn ở Minh Hoá vẫn còn lưu giữ mãi tới bây giờ.

Xuân Vương