(QBĐT) - Những năm gần đây, tình hình sử dụng ma túy và tội phạm về ma túy trên địa bàn tỉnh ta có nhiều diễn biến phức tạp.  Không chỉ tập trung ở các địa bàn trung tâm như thành phố, thị trấn, thị tứ như trước đây mà ma tuý đã lan đến các địa phương vùng sâu, vùng xa... Ma túy đã gây ra nhiều bi kịch trong các gia đình, làm ảnh hưởng đến trật tự an toàn xã hội và làm tăng số người lây nhiễm HIV/AIDS ở các cộng đồng dân cư.

Nhức nhối tệ nạn ma túy

Mặc dù các thành viên trong những nhóm nhân viên tiếp cận cộng đồng của Trung tâm phòng chống HIV/AIDS thường xuyên đến những “địa chỉ quen thuộc” là các chân cầu, công trường đang xây dựng, công viên và bãi hoang... để nhặt bơm kim tiêm mà người nghiện bỏ lại song chỉ sau một vài hôm đã xuất hiện rất nhiều cái mới.

Tại các địa bàn trọng điểm của tệ nạn ma túy, các nhân viên tiếp cận cộng đồng đã lắp đặt rất nhiều hộp để đựng bơm kim tiêm đã qua sử dụng nhưng rất ít người nghiện để ý đến vấn đề này. Những chiếc bơm kim tiêm chứa ẩn chứa hiểm họa kia vẫn được vứt ra ngoài, có khi được vứt ngay bên cạnh hộp chứa bơm kim tiêm bẩn.

Vòng quanh một số công viên ngay giữa lòng thành phố như công viên Nhật Lệ, công viên Bờ Hồ... chúng tôi rùng mình khi nhìn thấy những chiếc bơm kim tiêm nằm ngổn ngang, bừa bãi trong các bãi cỏ, dưới gầm ghế đá hay các gốc cây. Không chỉ ở các công viên mà ngay trên các trục đường ít người qua lại hay tại một số công trình đang xây dựng dở dang cũng là địa điểm “lý tưởng” mà các đối tượng tiêm chích ma tuý “tận dụng”.

Từ đầu năm đến nay, tình hình tội phạm và tệ nạn ma tuý trên địa bàn tiếp tục diễn biến phức tạp, tình hình sử dụng ma túy tổng hợp dạng đá, dạng viên đang có chiều hướng lan nhanh. Đa số đối tượng liên quan ma túy trong độ tuổi thanh niên... Tệ nạn ma túy đã làm tăng tỷ lệ lây nhiễm HIV trong cộng đồng, tạo ra nhiều rào cản thách thức trong công tác phòng chống HIV/AIDS.

Cứu cánh cho người nghiện ma túy

Trên thực tế, nhiều đối tượng nghiện ma túy đã tham gia cai nghiện theo các hình thức như cai nghiện tập trung tại các trung tâm hoặc thông qua các mô hình cai nghiện tự nguyện tại cộng đồng. Song không ít trường hợp chỉ một thời gian ngắn sau thực hiện cai nghiện lại tái nghiện. Thời gian qua, tỉnh ta đã triển khai thực hiện các chương trình kế hoạch về công tác phòng chống và cai nghiện ma túy.

Tuy  nhiên công tác cai nghiện tại Trung tâm Giáo dục xã hội và cai nghiện tại cộng đồng còn gặp rất nhiều khó khăn. Tỷ lệ tái nghiện sau cai nghiện khá cao, chiếm khoảng 70-80% và không ít người đã chết vì ma túy và bệnh AIDS.

Để góp phần hạn chế và đẩy lùi tệ nạn ma túy, Sở Y tế đã tham mưu cho UBND tỉnh ban hành kế hoạch triển khai chương trình điều trị các chất dạng nghiện thuốc phiện bằng thuốc Methadone tại Quảng Bình giai đoạn 2013-2018 và xây dựng kế hoạch thí điểm mô hình “Điểm tư vấn, chăm sóc, hỗ trợ điều trị nghiện ma túy và tái hòa nhập cộng đồng giai đoạn 2013-2014”.

Bác sĩ Trần Xuân Phú, Giám đốc Trung tâm phòng chống HIV/AIDS cho biết: Chương trình Methadone được triển khai sẽ làm giảm đáng kể hành vi sử dụng ma túy trong nhóm bệnh nhân tham gia điều trị. Cụ thể: Trước khi tham gia điều trị 100% bệnh nhân sử dụng heroin, sau 6 tháng điều trị tỷ lệ này đã giảm xuống còn 14%, sau 12 tháng còn 9% và sau 24 tháng chỉ còn 8% số bệnh nhân tiếp tục sử dụng ma túy.

Bên cạnh đó, trong nhóm bệnh nhân còn tiếp tục sử dụng ma túy thì đã có sự giảm về tần suất sử dụng. Trước điều trị hầu hết bệnh nhân có tần suất sử dụng rất cao với 48,5% bệnh nhân sử dụng trên 5 lần/ngày, 45% bệnh nhân sử dụng từ 3-4 lần/ngày và chỉ có 6,3% bệnh nhân sử dụng với tần suất 1-2 lần/ngày.

Tuy nhiên sau 12 tháng điều trị, không có bệnh nhân nào sử dụng từ 2 lần/ngày trở lên và tần suất sử dụng ma túy trong nhóm bệnh nhân còn tiếp tục sử dụng chỉ còn từ 2-3 lần/tháng. Ngoài ra, bệnh nhân tham gia chương trình Methadone đã có sự cải thiện về mặt sức khỏe (thể chất, tâm thần và chất lượng cuộc sống).

Thời gian bệnh nhân tham gia điều trị càng dài thì mức độ ổn định về sức khỏe thể chất, tâm thần và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân càng cao. Tỷ lệ bệnh nhân có nguy cơ trầm cảm giảm từ 80% xuống còn 15% sau 12 tháng điều trị. Chất lượng cuộc sống của bệnh nhân cũng có những chuyển biến tích cực.

Chương trình còn giúp giảm hành vi nguy cơ lây nhiễm HIV trong nhóm bệnh nhân tham gia điều trị. Nếu trước điều trị có tới trên 86,9% số bệnh nhân có hành vi tiêm chích ma túy, thì sau 6 tháng điều trị tỷ lệ này chỉ còn 53,9% và sau 24 tháng giảm xuống còn 42,4% trong nhóm bệnh nhân còn tiếp tục sử dụng. Phân tích tình trạng sử dụng chung bơm kim tiêm cho thấy tỷ lệ sử dụng chung bơm kim tiêm giảm rõ rệt chỉ còn 2% trong nhóm bệnh nhân còn tiêm chích ma túy đang tham gia điều trị trên 24 tháng so với 21% trước điều trị.

Những thay đổi tích cực về giảm tỷ lệ sử dụng chung bơm kim tiêm trong nhóm tiêm chích ma túy và tăng tỷ lệ thường xuyên sử dụng bao cao su trong nhóm bệnh nhân tham gia chương trình sẽ góp phần dự phòng lây nhiễm HIV từ nhóm những người tiêm chích ma túy sang bạn tình của họ và cộng đồng. 

Chương trình cũng đem lại nhiều lợi ích về an ninh, xã hội. Tỷ lệ bệnh nhân có hành vi vi phạm pháp luật đã giảm từ 40,8% xuống chỉ còn 1,34% sau 24 tháng tham gia vào chương trình điều trị... Theo bác sĩ Phú thì ngoài ý nghĩa dự phòng lây truyền HIV, Methadone còn được xem là một chương trình có ý nghĩa nhân văn, giúp người nghiện ma túy trở về với cuộc sống đời thường để tiếp tục học tập và làm việc, hạn chế và đẩy lùi tệ nạn trộm cắp, cướp giật.

Hiện tại, Trung tâm phòng chống HIV/AIDS đang triển khai chương trình này. Các đối tượng nghiện ma túy đủ điều kiện đều có thể đến cơ sở điều trị Methadone của đơn vị để được cán bộ y tế tư vấn, hỗ trợ điều trị. Trong giai đoạn đầu, tỉnh ta sẽ triển khai chương trình thí điểm tại thành phố Đồng Hới với khoảng 500 người nghiện các chất dạng thuốc phiện tham gia.

Cùng với những kết quả khả quan từ nhiều địa phương trong cả nước, hy vọng rằng, tỉnh ta sẽ triển khai và thực hiện có hiệu quả chương trình Methadone nhằm  giúp người nghiện tái hòa nhập cộng đồng, trở thành người có ích cho gia đình và xã hội.

P.V