(QBĐT) - 40 năm qua (7-11-1976 - 7-11-2015), kể từ ngày được chia tách từ Trại tạm giam Công an tỉnh Quảng Bình, đơn vị Trại giam Đồng Sơn, Tổng cục Cảnh sát THAHS và HTTP, Bộ Công an đã từng bước hình thành và phát triển. Chặng đường gian khổ từ trong chiến tranh đến thời kỳ hòa bình, là góp phần bảo vệ Đảng, bảo vệ chính quyền cách mạng và giáo dục cải tạo những số phận, những con người bị xã hội cách ly trở thành người có ích cho xã hội, lớp lớp cán bộ chiến sỹ Trại giam Đồng Sơn đã luôn nỗ lực, vượt gian khó và phấn đấu hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao.

>> Người "truyền lửa" cho niềm tin hướng thiện

>> Xứng đáng là đơn vị quyết thắng

>> Chữ tâm và tình người của những người "coi tù"

Trung tướng Hồ Thanh Đình, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục VIII trao tặng cờ đơn vị dẫn đầu phong trào thi đua “Vì an ninh Tổ quốc” cấp cơ sở năm 2014 cho Trại giam Đồng Sơn.

Cách mạng tháng 8-1945 thành công, nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ra đời. Cùng thời gian này, lực lượng CAND ra đời để bảo vệ thành quả cách mạng. Lực lượng Cảnh sát quản lý trại giam cũng được thành lập để quản lý, giam giữ, giáo dục, cải tạo những tên trong các tổ chức phản động làm tay sai cho đế quốc phong kiến chống lại chính quyền nhân dân và các loại tội phạm hình sự khác.

Trại giam được hình thành ở cả 3 miền Bắc-Trung-Nam. Để khẳng định rõ chính sách hình sự và các quy định cụ thể về công tác quản lý trại giam, ngày 7-11-1950, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh số 150/SL về “Tổ chức các trại giam”. Đây là mốc son đánh dấu bước trưởng thành vượt bậc của lực lượng Cảnh sát quản lý trại giam (nay là Cảnh sát Thi hành án hình sự và hỗ trợ tư pháp) và từ năm 1952, các trại giam lần lượt được thành lập. Trong bối cảnh đó, đơn vị Trại giam Đồng Sơn, tiền thân là Trại tạm giam Công an tỉnh Quảng Bình được thành lập để bảo vệ chính quyền non trẻ từ những năm 1945 đến 1956.

Lúc này, cùng với các tỉnh Khu 4, Quảng Bình là trọng điểm đánh phá ngăn chặn vô cùng dữ dội, khốc liệt của không quân và hải quân Mỹ. Để tránh sự tập kích bắn phá, giải thoát tù nhân của địch, đơn vị đã phải nhiều lần di chuyển lên vùng núi non hiểm trở phía Tây tỉnh Quảng Bình thuộc huyện Minh Hóa và huyện Tuyên Hóa. Cơ sở vật chất tạm bợ, bên cạnh việc quản lý chặt chẽ không để phạm nhân lợi dụng trốn, chống phá, trại giam đã làm tốt công tác cảm hóa, giáo dục hàng ngàn phạm nhân, giúp họ nhận thức rõ chính sách nhân đạo của Đảng, Chính phủ ta, góp phần tích cực vào thắng lợi của cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ xâm lược.

Đến tháng 7-1976, 3 tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên Huế được sáp nhập thành tỉnh Bình Trị Thiên. Lúc này Trại tạm giam Công an tỉnh Quảng Bình được chuyển thành Trại cải tạo Đồng Sơn trực thuộc Công an tỉnh Bình Trị Thiên quản lý. Dấu mốc đáng nhớ trong thời điểm này là đầu năm 1984, tập thể lãnh đạo và cán bộ, chiến sỹ Trại cải tạo Đồng Sơn đã quyết tâm xây dựng nhà máy thủy điện có công suất 100KW.

Công trình thủy điện đã phục vụ hiệu quả cho công tác quản lý, giáo dục và sản xuất phục vụ sinh hoạt tại đơn vị; cũng như cung cấp điện phục vụ sinh hoạt cho người dân địa phương. Đây là đơn vị duy nhất và đầu tiên xây dựng thành công nhà máy thủy điện, đó là niềm tự hào của toàn đơn vị, đã góp một phần vào sự nghiệp công nghiệp hóa và phát triển của đất nước.

Năm 1989, tỉnh Quảng Bình trở về địa giới hành chính cũ như trước ngày giải phóng. Trại cải tạo Đồng Sơn cũng được chuyển giao cho Công an tỉnh Quảng Bình trực tiếp quản lý. Tháng 7-1989, Giám đốc Công an tỉnh Quảng Bình quyết định thành lập Trại cải tạo Đồng Sơn trực thuộc Ban Chỉ huy CSND Công an tỉnh Quảng Bình có quy mô giam giữ, quản lý và cải tạo từ 500 đến 600 phạm nhân theo đúng chức năng của lực lượng quản lý trại giam mà Bộ Công an quy định.

Trong thời gian này, thực hiện Pháp lệnh thi hành án phạt tù năm 1993, Trại cải tạo Đồng Sơn được đổi tên thành Trại giam Đồng Sơn. Lúc này, các mặt công tác nghiệp vụ đã có sự chỉ đạo chuyên sâu. Các ngành, nghề gắn với công tác giáo dục, cải tạo và hướng nghiệp lao động cho phạm nhân vẫn là sản xuất gạch, ngói, trồng trọt, chăn nuôi... để vừa phục vụ cho việc xây dựng nhà giam giữ, trụ sở đơn vị, nhà ở của cán bộ chiến sỹ, dần tự cung tự cấp thực phẩm cho toàn trại và đồng thời xuất bán thực phẩm, được nhân dân tín nhiệm sử dụng.

Việc quản lý, giam giữ phạm nhân được kết hợp chặt chẽ với công tác giáo dục, cải tạo và hướng nghiệp dạy nghề cho phạm nhân lao động luôn được Chi ủy, Ban chỉ huy đơn vị quan tâm, chỉ đạo sâu sát kịp thời. Đội ngũ cán bộ, đảng viên, chiến sỹ đã có bước trưởng thành đáng kể về số lượng, chất lượng. Số lượng cán bộ chiến sỹ có khoảng 65 đồng chí. Cơ cấu Ban chỉ huy  đơn vị có 1 đồng chí Giám thị và 3 đồng chí Phó giám thị phụ trách các mảng công tác khác nhau.

Vừa làm vừa đào tạo, Trại đã cử nhiều lượt cán bộ chiến sỹ đi đào tạo, tập huấn và bồi dưỡng nghiệp vụ để đáp ứng những yêu cầu, nhiệm vụ mới. Nhờ vậy, các loại đối tượng phạm nhân được tổ chức quản lý, giam giữ chặt chẽ, bảo vệ trại tuyệt đối an toàn. Trong nhiều năm liền đơn vị Chi bộ Trại giam Đồng Sơn được công nhận trong sạch, vững mạnh; đơn vị được công nhận danh hiệu tiên tiến, quyết thắng, nhiều lượt cá nhân được khen thưởng, đơn vị từng bước phát triển ổn định.

Đến tháng 4-2002, thực hiện Quyết định số 242 của Bộ Công an, Trại giam Đồng Sơn được chuyển thành trại giam loại III, có quy mô giam giữ 2.000 phạm nhân với 2 phân trại, 2 khu sản xuất. Cơ cấu Ban chỉ huy gồm 6 đồng chí. Tháng 10-2013, Bộ Công an có quyết định điều chỉnh quy mô giam giữ của Trại giam Đồng Sơn từ 2.000 phạm nhân lên 3.000 phạm nhân và thành lập Phân trại số 3, đóng tại địa bàn xã Thuận Đức, TP. Đồng Hới, Quảng Bình với quy mô giam giữ là 1.000 phạm nhân.

Với sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, Bộ Công an và Tổng cục Cảnh sát THAHS và HTTP, những năm qua Trại giam Đồng Sơn đã được đầu tư về cơ sở vật chất, phương tiện làm việc và cán bộ, chiến sỹ cũng được tăng cường đủ biên chế theo quy định. Lực lượng cán bộ, chiến sỹ lên đến gần 500 người, được đào tạo đúng chuyên ngành, bảo đảm phục vụ hiệu quả trong các mặt công tác. Đặc biệt, là với sự nỗ lực phấn đấu, Trại giam Đồng Sơn luôn là một trong những đơn vị dẫn đầu trong thực hiện phong trào thi đua “Vì an ninh Tổ quốc” cũng như trong các mặt công tác khác trong khối thi đua các đơn vị tại khu vực miền Trung.

Với sự đổi mới toàn diện, trong 10 năm qua trên các lĩnh vực công tác, đơn vị Trại giam Đồng Sơn đã có những nét chuyển biến rõ rệt. Đáng ghi nhận nhất là công tác tổ chức, quản lý phạm nhân. Nhờ việc đẩy mạnh các biện pháp nghiệp vụ, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, chủ động phòng ngừa và sẵn sàng trong mọi tình huống, vì vậy, thời gian qua đơn vị không để xảy ra đột xuất bất ngờ, tình trạng vi phạm nội quy của phạm nhân giảm hẳn, tuyệt đối không để xảy ra tình trạng phạm nhân bỏ trốn, gây bạo loạn...

Công tác giáo dục, thực hiện chế độ chính sách pháp luật đối với phạm nhân cũng có những chuyển biến tích cực, bám sát các kế hoạch của lãnh đạo Tổng cục và các quy định của nhà nước, Trại giam Đồng Sơn thực hiện tốt công tác tái hòa nhập cộng đồng, trong 10 năm qua trại đã tổ chức 120 lớp với hơn 7.700 phạm nhân sắp ra trại tham gia chương trình tái hòa nhập cộng đồng; giải quyết gần 300 ngàn lượt phạm nhân thăm gặp thân nhân gia đình theo đúng chế độ; phối hợp với các ban, ngành đoàn thể và tổ chức xã hội để giúp đỡ phạm nhân tái hòa nhập cộng đồng.

Tổ chức các lớp xóa mù chữ cho gần 500 phạm nhân; tổ chức giáo dục kiến thức thẩm mỹ, hướng phạm nhân tới cái đẹp trong cuộc sống. Thực hiện có hiệu quả quỹ “Tấm lòng vàng” trong phạm nhân và thân nhân phạm nhân. Khám và điều trị cho hàng ngàn lượt phạm nhân...

Đặc biệt, thực hiện xét đặc xá, giảm thời hạn chấp hành hình phạt tù một cách nghiêm túc, minh bạch, đúng quy định của pháp luật. Xét đề nghị giảm án cho 10.200 lượt phạm nhân, xét đề nghị đặc xá cho gần 1.300 phạm nhân...

Công tác hậu cần, lao động sản xuất và dạy nghề đã có nhiều nét mới, ngoài việc tổ chức duy trì hiệu quả các ngành nghề thủ công như: mộc, rèn, may mặc, xây dựng, trồng nấm... Trại giam Đồng Sơn còn phối hợp với các trung tâm dạy nghề bên ngoài để vừa nâng cao tay nghề cho phạm nhân, đa dạng hóa các loại hình nghề mang lại hiệu quả cao. Qua đó, góp phần giảm tỷ lệ phạm nhân vi phạm nội quy, quy chế trại giam. Các chế độ, chính sách của phạm nhân được bảo đảm  theo đúng quy định.

Công tác tham mưu, xây dựng lực lượng cũng đã có những nét chuyển biến rõ rệt. Xây dựng và duy trì thực hiện nghiêm túc quy chế làm việc của Đảng ủy, UBKT và các chi ủy. Tổ chức thực hiện và thường xuyên kiểm điểm kết quả thực hiện nghị quyết, Điều lệ Đảng; kịp thời chấn chỉnh những yếu kém tồn tại và luôn lựa chọn những vấn đề quan trọng để tập trung chỉ đạo. Chú trọng công tác quy hoạch, bồi dưỡng và lựa chọn những cán bộ có năng lực, uy tín bổ sung vào cấp ủy; thường xuyên cải tiến chế độ lề lối làm việc theo hướng sát người, sát việc. Nâng cao chất lượng sinh hoạt cấp ủy, chi bộ và tổ Đảng.

Thực hiện đúng nguyên tắc tập trung dân chủ, tập thể lãnh đạo cá nhân phụ trách. Công tác tình nghĩa, nhân đạo cũng được quan tâm, ngoài việc thường xuyên tổ chức các hoạt động đền ơn, đáp nghĩa đối với các gia đình chính sách có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, Trại giam Đồng Sơn còn nhận phụng dưỡng 3 Mẹ Việt Nam anh hùng trên địa bàn.

Nhằm nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ và trình độ chính trị cho cán bộ chiến sỹ, Trại giam Đồng Sơn đã liên kết và phối hợp với các trường trong và ngoài ngành Công an mở các lớp đào tạo liên thông từ trung cấp lên đại học với Học viện Cảnh sát nhân dân, gửi cán bộ đào tạo ở những chuyên ngành khác nhau nhằm đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ, công tác. Đến nay đã có hơn 75% cán bộ chiến sỹ có trình độ đại học, cao đẳng và 317 đảng viên sinh hoạt tại đảng bộ Trại giam Đồng Sơn...

Đáng chú ý là các phong trào thực hiện cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh-CAND vì nước quên thân, vì dân phục vụ”, phong trào “CAND học tập và thực hiện 6 điều Bác Hồ dạy”, cuộc vận động “CAND chấp hành nghiêm điều lệnh, xây dựng nếp sống văn hóa, vì nhân dân phục vụ”, gắn với phong trào thi đua “Vì an ninh Tổ quốc” và khẩu hiệu hành động “Chủ động, kỷ cương, trách nhiệm, hiệu quả”.... đã được triển khai thực hiện nghiêm túc, bám sát nhiệm vụ chính trị của đơn vị và thực hiện có hiệu quả.

Qua đó đã tạo động lực phấn đấu, thi đua sôi nổi trong mỗi một cán bộ chiến sỹ toàn đơn vị, thi đua lập thành tích, xây dựng đơn vị ngày càng vững mạnh, đoàn kết. Nhiều tấm gương tiêu biểu trong công tác, chiến đấu gắn liền với những cái tên như Đại tá Hà Xuân Tuấn; Hoàng Văn Bình; Phạm Hữu Long; Nguyễn Văn Đức; Nguyễn Văn Lâm; Thượng tá Hồ Sỹ Lưu; Thiếu tá Trương Hải Hưng; Mai Đình Phong; Cái Văn Chiến; Trần Văn Tỉnh... đã góp phần làm nên một đơn vị Trại giam Đồng Sơn với những thành tích đáng ghi nhận, đổi mới và phát triển. Các mặt công tác được đẩy mạnh, cở sở vật chất, phương tiện phục vụ công tác quản lý, giáo dục phạm nhân ngày càng được đầu tư, mở rộng và hiện đại hơn, khang trang hơn.

Đội ngũ cán bộ, chiến sỹ ngày càng chính quy, tinh nhuệ, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ được giao... Một tập thể vững mạnh, một Đảng bộ đoàn kết, thống nhất cùng một nhiệm vụ, một mục tiêu vì sự nghiệp bảo vệ ANTQ, giáo dục cải tạo phạm nhân trở thành những con người có ích cho xã hội...

Chặng đường 40 năm xây dựng và trưởng thành, Trại giam Đồng Sơn vinh dự được Chủ tịch nước tặng Huân chương Chiến công hạng Nhất, Huân chương Bảo vệ Tổ quốc hạng Ba; Thủ tướng Chính phủ tặng Bằng khen; Bộ Công an tặng nhiều Bằng khen và liên tiếp nhiều năm liền nhận được cờ thi đua của Bộ Công an và UBND tỉnh Quảng Bình. Hàng trăm tập thể và cá nhân được Bộ Công an, Tổng cục VIII và UBND tỉnh Quảng Bình tặng nhiều bằng khen, giấy khen vì đạt nhiều thành tích xuất sắc trong công tác, chiến đấu....

Những phần thưởng cao quý đó sẽ tiếp tục khích lệ, động viên cán bộ chiến sỹ Trại giam Đồng Sơn nỗ lực và quyết tâm hơn để hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao.

Đại tá Hoàng Quốc Trị-Ủy viên Đảng ủy Tổng cục VIII, Bí thư Đảng ủy, Giám thị Trại giam Đồng Sơn