(QBĐT) - Ngày 4-4-1965, máy bay Mỹ ném bom hủy diệt Đồng Hới. Sau sự kiện này, người dân thị xã quyết định tạm rời xa phố thị tản cư lên phía tây lập quê hương mới. 10.000 người Đồng Hới “được” thị trấn Nông trường Việt Trung nhượng lại 160ha đất; xã Nghĩa Ninh cho thêm 188ha ở các vùng Hà, Cồn Chùa, Zét, Ba Đa, Cầu Cúp... để tạo lập nên 8 khu dân cư: Cúp Cúp, Trị Thiên, Zét, Hà, Cồn Chùa, Trạng, Ba Đa, Cộn. Xưa, Đồng Hới ở giữa Đồng Sơn, nay Đồng Sơn lại là một phần máu thịt của Đồng Hới!

Một Đồng Sơn kiên trung

Tháng 8-1966, Bộ Nội vụ ban hành Quyết định thành lập thị trấn Đồng Sơn, vùng quê mới của những cư dân Đồng Hới. Lịch sử Đảng bộ phường Đồng Sơn giai đoạn 1966-2005 ghi nhận: “Đồng Sơn tuy là một thị trấn mới được thành lập, mới được xây dựng nhưng vì nhiều năm mang vị thế của một thị xã tỉnh lỵ nên nó vẫn giữ nguyên tính chất tỉnh lỵ, giữ nguyên tính đại diện trung tâm đầu não chính trị của thị xã và của tỉnh.

Trong kháng chiến chống Mỹ, nói đến Đồng Sơn là nói đến Đồng Hới; nói đến tỉnh lỵ Quảng Bình. Từ trong thử thách nghiệt ngã của lịch sử, Đồng Sơn tạo cho mình một thế đứng mới, một tầm vóc mới, một trách nhiệm lịch sử nặng nề và vinh quang”.

Đường phố Đồng Sơn rực rỡ băng cờ, biểu ngữ chào mừng các ngày lễ kỷ niệm lớn.

Sau năm 1965, Đồng Sơn trở thành địa bàn có vị trí chiến lược rất quan trọng: nơi các tuyến đường 15A, 15B trong hệ thống đường Hồ Chí Minh chi viện cho chiến trường miền Nam đi qua; điểm đóng kho quân giới chứa số lượng vũ khí, đạn dược rất lớn của Bộ Quốc phòng; nơi đặt tổng kho thuộc Công ty nghệ phẩm Quảng Bình; là nơi Quân y viện 41 đặt cơ sở điều trị thương bệnh binh từ mặt trận phía Nam chuyển ra; là hậu cứ Sư đoàn 304... Trên địa bàn Đồng Sơn, ngoài các cơ quan Thị ủy, Ủy ban hành chính thị xã còn có thêm 22 cơ quan chuyên môn của tỉnh và Trung ương.

Trong điều kiện chiến tranh ác liệt, bom đạn tàn phá nặng nề, Đồng Sơn vẫn kiên trung, vừa duy trì sản xuất ổn định, vừa tập trung góp phần chi viện cho chiến trường và sẵn sàng giáng trả những đòn đích đáng trước chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ. Mỗi một người dân Đồng Sơn là mỗi chiến sỹ sẵn sàng chiến đấu và phục vụ chiến đấu.

Trên địa bàn Đồng Sơn đã có hai máy bay Mỹ bị bắn hạ, góp công, góp sức cùng với quân dân Quảng Bình bắn rơi, bắn cháy 100 máy bay Mỹ, 200 máy bay Mỹ, 400 máy bay Mỹ, 500 máy bay Mỹ và chiếc máy bay thứ 3.000 của đế quốc Mỹ trên bầu trời miền Bắc...

Vừa chắc tay cày, tay súng, nhân dân Đồng Sơn còn góp phần chi viện sức người, sức của cho chiến trường miền Nam. Từ năm 1966 đến trước 1975, Đảng bộ và nhân dân phường Đồng Sơn đã tiễn 399 con em ưu tú của mình vào miền Nam chiến đấu, đã có nhiều người mãi mãi không về. Họ chính là những nốt nhạc tuyệt đẹp trong bản anh hùng ca chiến thắng quân xâm lược Mỹ của nhân dân Đồng Sơn, Đồng Hới, nhân dân Quảng Bình và cả nước.

Đồng Sơn hôm nay

Hoà bình lập lại, người Đồng Hới  kẻ ở người về, Đồng Sơn hối hả cùng với Quảng Bình và nhân dân cả nước chạy đua thời gian khắc phục hậu quả chiến tranh, xây dựng cuộc sống mới.

Bây giờ Đồng Sơn vẫn yên bình, chững chạc phía tây thành phố. Xưa, Đồng Hới ở giữa Đồng Sơn, nay Đồng Sơn là một phường thuộc Đồng Hới...

Những ngày Tháng Tám lịch sử, tôi ngược lên Đồng Sơn, đi giữa các tuyến phố rực cờ hoa. Đảng bộ và nhân dân Đồng Sơn đang sôi nổi thi đau lập thành tích chào mừng kỷ niệm 70 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2-9, chào mừng đại hội Đảng các cấp.

Bí thư Đảng ủy phường trò chuyện cùng chúng tôi, anh bảo: “Dù còn nhiều khó khăn nhưng Đảng bộ Đồng Sơn đã tiến hành xong Đại hội Đảng bộ phường, phấn khởi rất nhiều. Đảng bộ xác định cần phải tiếp tục nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của đảng bộ, đoàn kết, đổi mới, xây dựng Đồng Sơn giàu đẹp, văn minh, xứng đáng với truyền thống anh hùng trong hai cuộc kháng chiến, đặc biệt là trong kháng chiến chống Mỹ”.

Trong thời gian qua, Đảng bộ và nhân dân phường đã nỗ lực vươn lên đạt được nhiều kết quả quan trọng trên tất cả các lĩnh vực: Kinh tế phát triển ổn định với tỷ trọng thương mại, dịch vụ; công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp tăng. Tỷ trọng ngành nông nghiệp giảm, sản xuất nông nghiệp tập trung theo nhu cầu thị trường, tinh gọn, chất lượng, hiệu quả, cho giá trị thu nhập cao trên một đơn vị diện tích so với trước đây. Thu nhập bình quân đầu người đạt 18 triệu đồng/năm. Tỷ lệ hộ nghèo chỉ còn 3,4%.

Để phường Đồng Sơn phát triển xứng tầm, theo lời Bí thư Đảng ủy phường: “Cần phải quyết tâm thực hiện thắng lợi các mục tiêu kinh tế-xã hội đặt ra trong giai đoạn 2015-2020. Tổng mức bán lẻ hàng hóa tăng bình quân 13-15%; giá trị sản xuất tiểu thủ công nghiệp tăng 12-15%; giá trị sản xuất nông nghiệp tăng 10-12%. Thu nhập đầu người đạt trên 30 triệu đồng, giảm tỷ lệ hộ nghèo xuống dưới 1%...”.

Đoàn kết, chung sức, chung lòng xây dựng Đồng Sơn phát triển, đó là ước muốn của Đảng bộ và nhân dân phường Đồng Sơn, mong ước từ lớp người Đồng Hới xưa một thời tản cư đánh Mỹ và đó cũng là kỳ vọng của Đảng bộ và nhân dân Đồng Hới một thời được Đồng Sơn chở che.

Thanh Long