(QBĐT) - Đó là Anh hùng liệt sỹ Đặng Y, người đã hiến trọn cả cuộc đời mình cho Tổ quốc, cho sự bình yên của nhân dân. Anh Đặng Y sinh ra và lớn lên trên quê hương giàu truyền thống cách mạng ở xóm Câu, làng Đồng Hải, thị xã Đồng Hới (nay thuộc Tổ dân phố 3, phường Hải Thành, TP. Đồng Hới). Xuất thân trong một gia đình đánh cá thuê, sớm hôm chài lưới, làm thuê kiếm sống, năm 10 tuổi Đặng Y mồ côi mẹ, được bố và người anh cả nuôi ăn học. Năm 1960, do hoàn cảnh gia đình gặp nhiều khó khăn, Đặng Y phải nghỉ học để cùng bố và anh cả đi làm nuôi bản thân và 4 em nhỏ.

Nhìn cảnh quê hương, đất nước của mình bị bom, đạn của kẻ thù cày xới, hủy diệt tàn ác, làm chết và bị thương hàng trăm người dân vô tội, tháng 4-1964, khi vừa tròn 16 tuổi, Đặng Y tình nguyện xin gia nhập vào đội Thanh niên xung kích thị xã Đồng Hới.

Trên cương vị mới, anh tích cực xông xáo không sợ hy sinh gian khổ cùng đồng đội tham gia phục vụ chiến đấu bảo vệ tính mạng, tài sản của nhân dân, được nhân dân yêu mến. Tháng 8-1966, anh vinh dự được đứng trong LLVT địa phương (Đơn vị F73 rà phá bom mìn thuộc Thị đội Đồng Hới). Mọi hoạt động và chiến đấu của đơn vị hết sức khó khăn, ác liệt nhưng anh luôn cố gắng, tích cực học tập và rèn luyện, tham gia chiến đấu, phục vụ chiến đấu, sáng tạo và linh hoạt trong công tác, được đơn vị và đồng đội quý mến.

Trong những năm chiến tranh leo thang ác liệt tại Đồng Hới, hàng nghìn tấn bom, đạn, thủy lôi các loại, trong đó có bom từ tường, bom thủy lôi hẹn giờ, tự nổ nhằm ngăn chặn hủy diệt các tuyến đường huyết mạch cả đường bộ và đường thủy của ta.

Để hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao, Đặng Y cùng đơn vị đã nghiên cứu và có nhiều sáng kiến, sáng tạo trong việc phá nổ, tháo gỡ bom mìn, đặc biệt là thủy lôi, bom từ trường, như: dùng đồng thau, rèn búa, mũi đục, dụng cụ tháo gỡ, kết thùng phi, làm bè chuối có buộc sắt, lợi dụng nước chảy để thả bè theo dòng nước làm kích hoạt cho bom nổ, mang lại hiệu suất cao trong phá nổ.

Khi gặp khó khăn trong lúc làm nhiệm vụ, anh luôn suy nghĩ, tìm tòi, trao đổi, chia sẽ cùng đồng chí, đồng đội để có phương án tối ưu bảo đảm hoàn thành tốt nhiệm vụ, được chỉ huy đơn vị và đồng chí đồng đội hết sức tin tưởng, mến phục. Ngày 5-3-1967, khi phát hiện một quả bom “TN” nằm dưới độ sâu 4m nước ở chân cầu Dài, anh đã đề xuất phương án và xung phong lặn xuống buộc dây thừng vào đuôi bom kéo vào gần bờ để đánh.

Quả bom được kéo vào gần bờ thì tự phát nổ làm Đặng Y bị thương phải đi điều trị, sau 10 ngày vết thương chưa bình phục, anh xin trở lại đơn vị tiếp tục công tác. Cũng trong thời gian này giặc Mỹ ra sức phong toả ở cửa biển Nhật Lệ, thả bom từ trường, thuỷ lôi hòng ngăn chặn tuyến vận tải bằng đường biển của ta vào cập cảng Nhật Lệ - Đồng Hới, Đặng Y tiếp tục nhận đánh phá những quả bom nằm trên luồng lạch bảo đảm thông tuyến vận tải...

Đầu năm 1968, có một quả bom từ tường nằm ở cửa Đông thành Đồng Hới trên trục đường chính Quốc lộ 1 vào bến cảng Nhật Lệ, đơn vị đánh nhiều lần không nổ, Đặng Y mạnh dạn đề xuất dùng mìn chống tăng và trực tiếp vào để đánh. Bom nổ,  Đặng Y bị thương lần thứ hai phải đi điều trị tại bệnh viện, nhưng vết thương chưa kịp hồi phục, anh xin ra viện trở về đơn vị tiếp tục công tác.

Ngày 24-10-1968, một quả bom tấn nằm giữa Quốc lộ 1 cách Quảng Bình Quan khoảng 100m về phía Nam, đơn vị đã tổ chức dùng bộc phá đánh nhiều lần mà bom vẫn không nổ, lúc này hàng trăm xe chở hàng quốc phòng bị chặn lại, nguy cơ bị kẻ địch phát hiện đánh phá là rất lớn. Trước yêu cầu nhiệm vụ đặt ra, mặc dù lúc này Đặng Y đang chuẩn bị làm lễ thành hôn, nhưng anh không chần chừ xung phong nhận nhiệm vụ.

Chỉ huy đơn vị rất băn khoăn, không muốn hạnh phúc sắp đến của anh bị bom thù xé nát (lúc này cả Đặng Y và Đoàn Ngọc Chớ, đội phó, cùng xung phong phá quả bom), thì anh nói: “Đồng chí Chớ đã có vợ và ba con, nếu có mệnh hệ gì sẽ là gánh nặng cho gia đình, riêng tôi còn trẻ chưa có gia đình nếu có việc gì xảy ra cũng sẽ nhẹ nhàng hơn”. Mọi công tác chuẩn bị xong, đơn vị tổ chức làm lễ truy điệu sống cho anh (đây cũng là lần thứ ba đơn vị tổ chức làm lễ truy điệu sống cho anh). Và rồi điều chẳng ai mong muốn đã xảy ra, khi Đặng Y đang ngồi tra kíp vào quả bom mồi thì quả bom cần phá đã tự động nổ, anh hy sinh anh dũng ở tuổi 21. 

Chiến tranh đã lùi xa, chúng ta rất đỗi tự hào với những chiến công và thành quả cách mạng đã giành được, nhưng đồng thời cũng luôn khắc ghi công lao to lớn, sự mất mát hy sinh của quân và dân ta trong 2 cuộc kháng chiến trường kỳ của dân tộc, để quê hương, đất nước được như ngày hôm nay. Liệt sỹ, Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân Đặng Y, là bông hoa trong vườn hoa tươi thắm, là tấm gương sáng ngời để thế hệ trẻ hôm nay học tập và noi theo.

Nguyễn Đình Long
(Ban CHQS thành phố Đồng Hới)