(QBĐT) - Nhân dịp tổng kết 15 năm thực hiện phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, giai đoạn 2000- 2015, phóng viên Báo Quảng Bình đã có cuộc phỏng vấn đồng chí Trần Vũ Khiêm, Tỉnh ủy viên, Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao, Phó Trưởng ban Thường trực Ban chỉ đạo phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” tỉnh Quảng Bình.

- Phóng viên (P.V): Xin đồng chí cho biết những thành tựu nổi bật qua 15 năm (2000-2015) thực hiện phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” trên địa bàn tỉnh Quảng Bình?                             

- Đồng chí Trần Vũ Khiêm: Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá” (TDĐKXDĐSVH) đã diễn ra trong toàn quốc từ 15 năm qua. Đây là phong trào có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong đời sống nhân dân, góp phần củng cố, tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc theo tinh thần Nghị quyết Hội nghị Trung ương 5 (khoá VIII) về “Xây dựng và phát triển nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc” và Nghị quyết Hội nghị Trung ương 9 (khóa XI) về "Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước".

Là địa phương giàu truyền thống văn hóa, lịch sử và cách mạng, sau 15 triển khai, phong trào TDĐKXDĐSVH trên địa bàn tỉnh ta đã được đông đảo các tầng lớp nhân dân đón nhận và tự giác thực hiện, ngày càng phát triển sâu rộng và đạt được nhiều kết quả quan trọng, khơi dậy được nhiều giá trị nhân văn trong cộng đồng. Các nội dung của phong trào đã thực sự đi vào đời sống, tác động tích cực đến nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội, góp phần cải thiện, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân; làm cho bộ mặt đô thị, nông thôn trên địa bàn ngày càng khởi sắc.

Thông qua việc thực hiện phong trào, đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân ngày càng được nâng cao. Tỷ lệ hộ khá và giàu ngày càng tăng, số hộ nghèo ngày càng giảm. Môi trường, cảnh quan văn hóa tại các thôn, xóm, bản, tổ dân phố, cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp ngày càng được cải thiện. Các giá trị văn hóa truyền thống được bảo tồn và phát huy; đáp ứng ngày càng tốt hơn văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao và vui chơi, giải trí của nhân dân. Việc cưới, việc tang và lễ hội cũng đã có sự tiến bộ đáng kể. Các tệ nạn xã hội, các hủ tục, tập quán lạc hậu đang dần được đẩy lùi và xóa bỏ.

Phong trào xây dựng "Người tốt, việc tốt" được đẩy mạnh, nhiều mô hình hay, cách làm sáng tạo đến mọi đối tượng trong xã hội, qua đó kịp thời phát hiện nhân rộng các điển hình tiên tiến; đồng thời xử lý, giải quyết hiệu quả nhiều vấn đề bức xúc của xã hội trên địa bàn. Cuộc vận động "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư" không ngừng phát triển, tiếp tục đi vào chiều sâu, ngày càng mở rộng và nâng cao chất lượng, đã dấy lên phong trào thi đua sôi nổi trong toàn tỉnh. Trong 15 năm qua, quỹ "Vì người nghèo" 3 cấp của tỉnh đã huy động được hơn 280 tỷ đồng, từ nguồn quỹ này đã hỗ trợ xây dựng và sửa chữa 13.264 nhà "Đại đoàn kết", nhà tạm cho hộ nghèo, hỗ trợ 152.163 lượt hộ nghèo phát triển sản xuất, hỗ trợ khám chữa bệnh cho 57.441 lượt người, giúp 151.496 lượt học sinh nghèo học giỏi vượt khó...

Công tác xã hội hóa trên các lĩnh vực không ngừng được đẩy mạnh, nhất là trong việc huy động các nguồn lực xã hội để xây dựng các thiết chế văn hóa, thể thao ở các cơ quan, đơn vị và khu dân cư. 15 năm qua, nhân dân và các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đã đóng góp với số tiền hàng trăm tỷ đồng để xây dựng các công trình phục vụ các hoạt động văn hóa, thể thao ở cơ sở. Với phương châm “Nhà nước và nhân dân cùng làm”, đến nay trên toàn tỉnh đã có 1.155/1.269 thôn, bản, tổ dân phố có nhà văn hóa, 56 trung tâm văn hóa-thể thao xã, phường, thị trấn và trên 300 điểm vui chơi trẻ em. Tại các thiết chế văn hóa, thể thao trên địa bàn, phương thức tổ chức và hoạt động đã từng bước đổi mới, cơ sở vật chất ngày được tăng cường, tổ chức hoạt động và khai thác khá hiệu quả.

Năm 2000, toàn tỉnh có 56.357 hộ gia đình được công nhận gia đình văn hoá, đạt tỷ lệ 36,8%; 99/1.205 thôn, bản, tổ dân phố đạt danh hiệu khu dân cư văn hóa, tỷ lệ 8%; 06/667 cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đạt chuẩn văn văn hóa. Năm 2010, toàn tỉnh có 147.884 hộ gia đình được công nhận gia đình văn hoá, tỷ lệ 69,3%; có 520/1.266 thôn, bản, tổ dân phố đạt danh hiệu khu dân cư văn hóa, tỷ lệ 41,7%; có 521/940 cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đạt chuẩn văn hoá, tỷ lệ 56,9%. Đến năm 2015, toàn tỉnh có 180.070/224.892 hộ gia đình được công nhận gia đình văn hoá, đạt tỷ lệ 80,6%; 794/1.269 thôn, bản, tổ dân phố đạt danh hiệu khu dân cư văn hóa, tỷ lệ 62.5%; 875/1.182 cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đạt chuẩn văn hoá, tỷ lệ 74%.

Liên hoan nghệ thuật quần chúng công - nông - binh Quảng Bình

- P.V: Bên cạnh những kết quả đạt được, quá trình triển khai thực hiện phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” trên địa bàn tỉnh ta hiện nay vẫn còn những mặt hạn chế cần sớm được khắc phục. Theo đồng chí đó là những vấn đề gì?

- Đồng chí Trần Vũ Khiêm: Có thể nói rằng, những kết quả đã đạt được trên đây là hết sức quan trọng và rất đáng ghi nhận. Tuy nhiên, do đây là một trong những phong trào mang tính xã hội hóa rất cao, nên quá trình triển khai vẫn không tránh khỏi những  khó khăn, hạn chế. Đáng chú ý là, chất lượng phong trào xây dựng gia đình văn hóa, khu dân cư văn hóa; cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đạt chuẩn văn hóa chất lượng chưa đồng đều ở các địa phương. Một số gia đình tuy được công nhận là gia đình văn hóa nhưng trong lao động, sản xuất, kinh doanh hiệu quả chưa cao, vẫn còn nhiều hộ nghèo. Một số làng, bản, tổ dân phố tuy được công nhận đạt danh hiệu văn hóa nhưng chưa tạo được sự chuyển biến mạnh mẽ, chưa thực sự là điểm sáng để các địa phương khác học tập. Có nơi vẫn còn tiềm ẩn các tệ nạn xã hội; cơ sở vật chất phục vụ các hoạt động văn hóa, thể thao ở một số địa phương còn chưa đáp ứng được yêu cầu của phong trào; một số hủ tục vẫn chưa được xóa bỏ; sự phối hợp của một số ban, ngành, địa phương chưa thật chặt chẽ; việc đầu tư cho thiết chế văn hóa cơ sở còn hạn chế; một số đám cưới, đám tang tổ chức còn linh đình, gây tốn kém, lãng phí, phản cảm...

Bên cạnh đó, cùng với sự phát triển và hội nhập nhanh của đất nước trong 15 năm qua, nhiều hiện tượng tiêu cực cũng nảy sinh như các tai, tệ nạn xã hội, sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống, sự lai căng về văn hóa... Điều này đặt ra nhiều thách thức đòi hỏi sự trong giai đoạn mới cần có những biện pháp, giải pháp thiết thực, hiệu quả để giữ vững và phát triển phong trào.

Một số thôn, bản, khu phố văn hóa sau khi được công nhận đã không có biện pháp duy trì và phát huy danh hiệu nên các hoạt động giảm sút, vi phạm tiêu chí, ảnh hưởng đến phong trào chung. Các mô hình, điển hình tiên tiến chưa được nhân rộng kịp thời, công tác xã hội hóa chưa được đẩy mạnh, tâm lý trông chờ, ỷ lại còn tồn tại ở nhiều nơi. Đời sống kinh tế ở một số vùng, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số còn nhiều khó khăn, tỷ lệ hộ nghèo còn cao,...

Hoạt động của một số Ban chỉ đạo, đặc biệt là Ban chỉ đạo ở một số xã, phường, thị trấn còn chưa đáp ứng được với yêu cầu của phong trào. Việc bình xét, công nhận các danh hiệu văn hóa có nơi thiếu chặt chẽ, chưa tuân thủ nghiêm túc các quy định của Ban chỉ đạo Trung ương và của Ban chỉ đạo tỉnh, còn chiếu lệ, chạy theo thành tích.

Những hạn chế trên do nhiều nguyên nhân, nhưng tựu trung có một số nguyên nhân chính như cấp ủy, chính quyền địa phương, lãnh đạo cơ quan, đơn vị ở một số nơi chưa dành sự quan tâm chỉ đạo tương xứng với yêu cầu, vị trí của phong trào. Một số cơ quan, đơn vị, địa phương thiếu sự sâu sát, cụ thể và còn nặng về hình thức, chưa quan tâm đầy đủ đến công tác tuyên truyền, vận động quần chúng cũng như chưa khơi dậy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo từ cơ sở...

- P.V: Qua 15 năm triển khai thực hiện phong trào, Ban chỉ đạo phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” đã rút ra những bài học kinh nghiệm gì, thưa đồng chí?

- Đồng chí Trần Vũ Khiêm: Qua 15 năm thực hiện phong trào, có thể rút ra một số bài học kinh nghiệm chủ yếu sau:

Trước hết là bài học về tăng cường sự lãnh đạo của các cấp ủy đảng, sự chỉ đạo, điều hành của chính quyền các cấp và sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị; đặc biệt là sự đồng thuận, tự nguyện, tự giác tham gia của nhân dân để đưa phong trào phát triển đi vào chiều sâu, có chất lượng. Thực tiễn phong trào thời gian qua cho thấy, nơi nào làm tốt nội dung này, thì ở đó phong trào phát triển mạnh và bền vững.

Thứ hai là không ngừng đổi mới nội dung, phương thức hoạt động phong trào phù hợp với tình hình thực tiễn của từng địa phương, cơ quan, đơn vị. Gắn việc thực hiện phong trào TDĐKXDĐSVH với việc thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế- xã hội đã được quyết định trong từng thời kỳ và các phong trào khác nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả và tính bền vững của phong trào; đặc biệt là phong trào xây dựng nông thôn mới, xây dựng nếp sống văn hóa công sở, nếp sống văn minh đô thị, đẩy mạnh việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh.

Thứ ba là phân công rõ và quán triệt trách nhiệm của từng cơ quan thành viên của Ban chỉ đạo, phát huy vai trò của Ban chỉ đạo các cấp, tạo sự phối hợp chỉ đạo thống nhất, đồng bộ từ tỉnh đến cơ sở. Thường xuyên sâu sát cơ sở nắm bắt tình hình kịp thời tháo gỡ những khó khăn vướng mắc bảo đảm sự phát triển liên tục của phong trào; coi trọng khâu cán bộ làm công tác phong trào (ổn định về tổ chức, nâng cao chất lượng...).

Một bài học cũng hết sức quan trọng là đẩy mạnh công tác xã hội hóa, huy động các nguồn lực đầu tư cho phong trào, nhất là xã hội hóa đầu tư xây dựng các thiết chế văn hóa, thể thao nói chung, đặc biệt là ở cơ sở. Tập trung xây dựng trung tâm văn hóa-thể thao xã, phường, thị trấn; nhà văn hoá-khu thể thao thôn, bản, tổ dân phố đạt chuẩn theo quy định của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch. Khuyến khích và tạo điều kiện để nhân dân chủ động trong tổ chức các hoạt động văn hoá-thể thao, phát triển và nâng cao đời sống văn hoá ở cơ sở.

- P.V: Thưa đồng chí, định hướng để tiếp tục triển khai thực hiện phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” trong giai đoạn mới là gì ?

- Đồng chí Trần Vũ Khiêm: Mục tiêu chung trong thời gian tới là tiếp tục đẩy mạnh và nâng cao chất lượng phong trào TDĐKXDĐSVH, làm cho phong trào ngày càng phát triển sâu rộng, thực chất và bền vững hơn. Mục tiêu cụ thể mà Ban chỉ đạo phong trào TDĐKXDĐSVH tỉnh đề ra từ nay đến năm 2020 như sau: Có từ 82- 85% tổng số hộ gia đình được công nhận danh hiệu gia đình văn hóa; từ 66- 68% thôn, bản, tổ dân phố được công nhận danh hiệu khu dân cư văn hóa; từ 75-78% cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp được công nhận đạt chuẩn văn hóa; 100% xã, phường, thị trấn có thiết chế văn hóa đồng bộ; trên 80% xã, phường, thị trấn có trung tâm văn hóa- thể thao, trong đó có 50% trung tâm văn hóa- thể thao đạt chuẩn; 100% thôn, bản, tổ dân phố có nhà văn hóa- khu thể thao; trong đó có 80% nhà văn hóa- khu thể thao, đạt chuẩn; từ 45-50% tổng số người dân thường xuyên tham gia luyện tập thể dục thể thao.

Để đạt được những mục tiêu trên, cần tiếp tục quán triệt và thực hiện có hiệu quả các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước về nhiệm vụ xây dựng đời sống văn hóa. Tiếp tục quán triệt và triển khai thực hiện nghị quyết, kết luận của Trung ương về "Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc"; triển khai có hiệu quả Nghị quyết số 33/NQ-TW ngày 09/6/2014 của Hội nghị lần thứ 9 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về “Xây dựng và phát triển văn hoá, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”, xem đây là “kim chỉ nam” cho mọi hoạt động của phong trào.

Kết hợp chặt chẽ, nhuần nhuyễn việc thực hiện phong trào TDĐKXDĐSVH với kế hoạch phát triển kinh tế- xã hội của địa phương, chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, triển khai cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh” theo tinh thần Chỉ thị số 06-CT/TU ngày 01/7/2016 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy và việc học tập, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.

Bên cạnh đó, tiếp tục đổi mới từ tư duy đến hành động trong tổ chức thực hiện phong trào nhằm theo kịp với sự phát triển của đời sống xã hội, tạo sự chuyển biến cơ bản trong việc thực hiện nếp sống văn minh, xây dựng môi trường văn hóa, nâng cao đời sống văn hóa, tinh thần cho nhân dân, góp phần thực hiện thắng lợi các mục tiêu, nhiệm vụ mà Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVI đã đề ra. Tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền làm cho nhân dân nhận thức sâu sắc, đầy đủ hơn về mục đích, yêu cầu và các nội dung của phong trào, phát huy tinh thần đoàn kết và sức mạnh tổng hợp của nhân dân và cả hệ thống chính trị; phát huy nội lực, huy động tối đa các nguồn lực để đầu tư xây dựng các thiết chế, cơ sở vật chất cho các hoạt động văn hoá và thể thao.

Tiếp tục nâng cao chất lượng của phong trào TDĐKXDĐSVH qua việc củng cố và nâng cao chất lượng phong trào xây dựng gia đình văn hóa, khu dân cư văn hóa, cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đạt chuẩn văn hóa một cách thực chất, hiệu quả và bền vững. Tiếp tục xây dựng, nâng cấp hoàn thiện hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao từ tỉnh đến cơ sở. Rà soát hệ thống quy ước, hương ước trên địa bàn toàn tỉnh để hướng dẫn bổ sung, sửa đổi cho phù hợp với những quy định của pháp luật. Thực hiện tốt nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội. Kiện toàn Ban chỉ đạo phong trào các cấp, thường xuyên kiểm tra việc tổ chức thực hiện phong trào đối với Ban chỉ đạo phong trào ở cơ sở. Tổ chức các đợt tập huấn, bồi dưỡng nghiệp vụ chuyên môn cho Ban chỉ đạo các cấp và đặc biệt là cán bộ trực tiếp tham mưu phong trào tại cơ sở.

Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế- xã hội. Chính vì lẽ đó, cấp ủy, chính quyền và hệ thống chính trị các cấp trong tỉnh trên cơ sở kết quả của 15 năm qua, cần rút ra bài học kinh nghiệm, từ đó phát huy các thành tích đạt được, kịp thời khắc phục những khó khăn, tồn tại, đề ra những giải pháp đúng đắn nhằm tiếp tục đẩy mạnh và nâng cao chất lượng của phong trào TDĐKXDĐSVH theo hướng ngày càng sâu rộng, thực chất và bền vững, góp phần xây dựng quê hương Quảng Bình phát triển nhanh, bền vững, tiến tới giàu đẹp, văn minh.

- P.V: Xin cảm ơn đồng chí!

Phan Hòa (thực hiện)