Hiện trên địa bàn tỉnh có 150 đập, hồ thủy lợi, phục vụ tưới cho trên 29.500b ha diện tích đất sản xuất nông nghiệp và sinh hoạt của người dân. Trong đó, Công ty TNHH MTV Khai thác các công trình thủy lợi Quảng Bình quản lý 20 hồ, đập, 10 trạm bơm và 1 cống ngăn mặn, giữ ngọt. Qua kiểm tra cho thấy, nhiều hồ, đập đã được khai thác, sử dụng từ 30 đến 50 năm.

 

Các công trình này chủ yếu được xây dựng trong thời kỳ đất nước khó khăn, công nghệ thi công lạc hậu lại chịu tác động của mưa bão, lũ lụt nên xuống cấp, hư hỏng nghiêm trọng và đứng trước nguy cơ mất an toàn trong mùa mưa lũ sắp tới, như: hồ chứa nước Cửa Nghè (huyện Bố Trạch), đập dâng Rào Sen, đập Thanh Sơn, công trình ngăn mặn, giữ ngọt Mỹ Trung (huyện Lệ Thủy)…

Hồ chứa nước Cửa Nghè, ở thôn 10, xã Bắc Trạch (Bố Trạch) được xây dựng từ năm 1980, có mặt đê dài 170m, tràn cao 10m, cao trình đỉnh đập 12,5m. Công trình có sức chứa 830.000m3 nước ngọt, tưới bổ sung cho khoảng 60ha lúa và phục vụ cho sinh hoạt của người dân xã Mỹ Trạch và Hạ Trạch. Năm 1985, do mưa lớn nên đập bị vỡ, nước tràn vào nhà dân gây thiệt hại lớn về tài sản.

 

Sau sự cố đó, địa phương đã huy động lực lương đến đắp lại đê, gia cố một số hạng mục công trình. Mặt đê, mái đê ở phần thượng lưu và hạ lưu của công trình đều đắp bằng đất, chưa được khoan phụt chống thấm nên lượng nước từ đập thấm qua, gây mất an toàn trong mùa mưa lũ. Hệ thống van xả lũ cũng đang bị mục, rỉ gây khó khăn khi vận hành.

 

Trước thực trạng của công trình thủy lợi này, ông Nguyễn Hải Long, Cụm trưởng Cụm thủy nông Vực Sanh-Cửa Nghè-Đồng Ran kiến nghị, để công trình hồ chứa Cửa Nghè an toàn trong mùa mưa lũ, các cấp chính quyền cần quan tâm, đầu tư nguồn vốn để sửa chữa các hạng mục, như: mở khẩu độ tràn, chống thấm, bê tông hóa mặt đê và hai bên thân đê, làm rãnh thoát nước ở phần hạ lưu đập, tường chắn sóng, thay thế lại hệ thống van xả…

 

Chi nhánh thủy nông Kiến Giang (thuộc Công ty TNHH MTV Khai thác công trình thủy lợi Quảng Bình) đang được giao quản lý, vận hành 4 hồ đập, 1 công trình ngăn mặn, giữ ngọt, 6 trạm bơm và hàng chục cống kè trên địa bàn huyện Lệ Thủy. Bà Võ Thị Hoàng Yến, Trưởng Chi nhánh thủy nông Kiến Giang cho hay: “Hiện các công trình thủy lợi trên địa bàn vẫn phục vụ khá tốt cho công tác tưới tiêu, ngăn mặn, giữ ngọt cho hàng nghìn ha lúa, phục vụ sản xuất, sinh hoạt cho bà con.

 

Tuy nhiên, có một số công trình đã sử dụng quá lâu năm nên xuống cấp nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp. Đặc biệt là đập dâng Rào Sen, công trình ngăn mặn, giữ ngọt Mỹ Trung. Nếu các công trình không sớm được tu sửa kịp thời sẽ gây nên nhiều hậu quả nghiêm trọng cho ngành nông nghiệp, đời sống của người dân”.

 

Được xây dựng và đưa vào sử dụng từ năm 1969, đến nay, công trình đập nước dâng Rào Sen, xã Sen Thủy đã xuống cấp nghiêm trọng, ảnh hưởng đến việc tưới nước cho hàng trăm ha lúa trên địa bàn xã Hưng Thủy và Tân Thủy (Lệ Thủy). Hiện đập A của công trình là đập dâng, được kết cấu bằng bê tông cố thép, rộng 12m đã bị rỉ, xuống cấp nặng. Mái thượng lưu, hạ lưu ở hai vai đập được đắp bằng đất đến nay đã sụt lún, không còn khả năng tích nước.

 

Cống lấy nước không những hư hỏng hoàn toàn mà còn bị tắc nghẽn, phần bê tông bị bục, cửa van xả và máy đóng mở không thể vận hành được. Đập B lại được đắp bằng đất, mái thượng lưu được gia cố bằng đá cũng xuống cấp nghiêm trọng, xuất hiện nhiều chỗ lồi lõm, gây khó khăn cho công tác cứu hộ, cứu nạn trong mùa mưa lũ. Ngoài ra, phần mái hạ lưu cũng bị xói mòn, sạt lở…

 

Công trình ngăn mặn, giữ ngọt Mỹ Trung được đưa vào sử dụng năm 1992. Năm 2006, công trình được nâng cấp 8 cửa cống bằng thép. Sau nhiều năm sử dụng, nhiều hạng mục công trình đã bị hư hỏng, xuống cấp. Trong đó, có 4 cửa bị hư hỏng nặng, gây khó khăn cho việc ngăn mặn, giữ ngọt tại một số địa phương huyện Quảng Ninh và Lệ Thủy. Theo quan sát của phóng viên, cửa số 2, số 11, 12 và 18 của công trình bị lệch, rạn nứt và uốn cong. Trục khóa, các gối, bạc quả đào, vít chặn bị ăn mòn. Nắp đậy ở trục cửa hỏng, roăng lỗ phía đầu cửa không có. Cửa số 6,7,14,16, 19 và 20, cánh cửa bị lệnh, khung cửa thép bị mòn, rỉ và cánh cửa thép bị ăn mòn gần thủng…

 

Ông Trần Hồng Quảng, Chủ tịch kiêm Giám đốc Công ty TNHH MTV Khai thác công trình thủy lợi Quảng Bình cho biết: "Hiện có nhiều công trình thủy lợi do Công ty quản lý đã bị hư hỏng, xuống cấp nhưng nguồn vốn để đầu tư sửa chữa, khắc phục rất khó khăn. Phía Công ty cũng đã kiểm tra, đánh giá mức độ an toàn các hồ, đập và tham mưu Sở Nông nghiệp-PTNT báo cáo, đề xuất kinh phí sửa chữa. Đồng thời, đề nghị các địa phương, đơn vị quản lý công trình theo dõi diễn biến tình hình thời tiết, tăng cường kiểm tra, phát hiện những sự cố bất thường xảy ra để chủ động có biện pháp xử lý, bảo đảm an toàn cho các công trình thủy lợi và người dân vùng hạ du trong mùa mưa lũ...".