(QBĐT) - Đầu năm gặp nhau không thể không nâng cốc chúc mừng năm mới. Nhưng nâng  cốc vô hồi kì trận như Lưu Linh  thì hãy coi chừng sức khỏe và tai nạn giao thông.

Chung quanh từ "rượu"

Rượu được con người dùng từ khá lâu, có thể cách nay chừng 6000 năm ở xứ Ai cập.  Năm 2879 trước Tây lịch ở ta và các triều Phục Hy, Thần Nông ở bên Tàu đã dùng rượu rất phổ biến. Người ta mê rượu và viết về rượu như viết về những  chuyện không có hồi kết. Hình ảnh cái nậm rượu được thể hiện trang trọng trong các công trình kiến trúc cổ như đình, chùa,  đền, miếu, am, tháp.

Ở Hoàng Mai trên đất Kẻ Mơ (Hà Nội)  có nghề nấu rượu lâu đời còn lưu lại điệu múa cổ tuyệt vời, trong đó các cô gái vừa nâng bầu rượu vừa múa hát “Em là con gái Kẻ Mơ.  Em đi bán rượu tình cờ gặp anh. Rượu em chẳng để be sành. Em cất trong bọc để dành giai nhân”. Người phương Tây gọi rượu là nước của cuộc sống, nước bốc lửa. Các cụ ta bảo rượu là tiêu sầu thủy. Đại Nam quốc âm tự vị của Huỳnh Tịnh Của (in ở SG năm 1895-1896) định nghĩa “Rượu là thứ nước làm bằng trái cây hoặc chưng đặt bằng nếp, gạo, có mùi cay nồng”.

Một trăm năm sau, từ điển tiếng Việt (in ở Hà Nội) định nghĩa chặt chẽ hơn, “Rượu là chất lỏng vị cay nồng, thường cất từ chất bột hoặc trái cây đã ủ men”. Tùy mục đích dùng rượu mà rượu có các tên: Rượu cúng, rượu tiễn, rượu ngự, rượu kết nghĩa, rượu ly biệt, rượu cưới, rượu thù, rượu nhân tình thế thái, rượu độc (như rượu ngâm với gan công bắt người có tội phải uống để chết như Dương Quý Phi bên Tàu).

Chung quanh từ "say"

Có đến bốn quyển từ điển in từ 1937 trở về trước ghi say là “Bị rượu làm mê man”. Từ điển tiếng Việt  (Hà Nội  1992) định nghĩa say là lúc “con người ở trạng thái ngây ngất, choáng váng, nôn nao do tác dụng của rượu, thuốc hay những yếu tố có tác dụng kích thích nào đó”. Khi tửu lượng vượt quá khả năng của tửu đồ thì say. Có muôn vàn kiểu say, tạm kê ra một số: Phê phê, xỉn, say ngà ngà, say chếnh choáng, say chúi, say bò, say bét, say mèm, say nhè, say mê mệt, say vật vờ, say dứ, say khật khưỡng, say li bì, say tít, say nhừ tử...

"Lưu Linh" là ai?

Nếu uống rượu được coi như một thứ "Tửu đạo" thì Việt Nam, Trung Quốc và các nước đồng văn khác từ lâu đã tôn Lưu Linh làm giáo chủ, hoặc đức chúa của mình. Lưu Linh tên chữ là Bá Luân (210-270) sống vào cuối đời Ngụy của Tào Tháo, Tào Phi và đầu đời Tấn của Tư Mã Ý, Tư Mã Viêm. Vào thời này xã hội Trung Hoa đầy rẫy bất công, nhiễu nhương, và loạn lạc. Tư tưởng thoát đời, thoát tục của Lão Trang được ưa chuộng. Huyền học - một loại học thuyết siêu hình phát triển. Bảy vị nho sĩ gồm các ông Kê Khang, Nguyễn Tịch, Sơn Đào, Hướng Tú, Vương  Nhung, Nguyễn Hàm và Lưu Linh họp lại lập nên nhóm “Trúc Lâm thất hiền” nổi tiếng văn chương và ăn chơi bạt tử. Nói về thơ thì Kê Khang và Nguyễn Tịch đứng đầu bảng, nhưng về rượu thì Lưu Linh xếp sòng vào cỡ không tiền khoáng hậu. 

Lưu Linh không hề màng tới chuyện đời mặc dù học rộng tài cao.  Ông thường ngồi trên xe hươu kéo với vò rượu và uống triền miên. Lại sai người vác cuốc xẻng chạy theo xe để “tử tiện mai” tức chết đâu chôn đấy.  Lý Bạch có hai câu thơ nói về Lưu Linh:

Cổ lai thánh hiền giai tịch mịch
Duy hữu ẩm sĩ lưu kì danh

(Xưa nay thánh hiền (dễ) bị lãng quên/Duy có bợm rượu tiếng tăm lừng lẫy còn lưu lại)

Nhưng sau này Nguyễn Du cho cái chuyện biết say trần  thế  còn tiếc thân xác là đáng chê:

Cái bác Lưu Linh khéo dở thay
Huyênh hoang sẵn cuốc
                       chết chôn ngay.
 Say tràn đã biết hòa muôn
                         chuyện.  
Chết quách sao còn tiếc
                                 cái thây

Lại nói về rượu

Đầu năm gặp nhau không thể không nâng cốc chúc mừng năm mới. Nhưng nâng  cốc vô hồi kì trận như Lưu Linh  thì hãy coi chừng sức khỏe và tai nạn giao thông. Trên thế giới có 28% chết vì ung thư do tác hại của rượu. Khi say quá mức con người mất nhân tính và dễ phạm tội ác, hoặc làm tan cửa nát nhà.

Học giả Bê - tơ răng - rút xen đã nói: Say là nhất thời tự sát, sự sung sướng mà nó đem lại là hư không, là sự gián đoạn trong giây phút những nỗi thống khổ”. Sản xuất quá nhiều rượu  cũng là cách làm tăng người  say và tốn phí khá nhiều thực phẩm. Vì số lượng thực phẩm nấu rượu hằng năm có thể nuôi sống được 25 triệu người thuộc thế giới thứ ba.

Nguyễn Quốc Toàn