Thương nhớ giêng hai...
- 11:35 | Thứ Bảy, 05/02/2022
(QBĐT) - Giêng hai khởi đầu bằng thời khắc chuyển giao đầy bâng khuâng từ năm cũ sang năm mới. Trong vốn ngôn ngữ Việt “Tiếng tha thiết nói thường nghe như hát” (thơ Lưu Quang Vũ) thì từ “giao thừa” mang trong nó nhiều cảm xúc thiêng liêng lâu bền nhất.
Cảm xúc tưởng chừng cũ kỹ nhưng luôn luôn mới mẻ. Điệp khúc mùa xuân trong đất trời bao la, trong mỗi con người bắt đầu từ giây phút huyền nhiệm đầu tiên của mười hai tuần trăng mới thân thiết và kỳ lạ biết bao nhiêu. Tuổi thơ háo hức chờ đón giao thừa để được nghe tiếng pháo râm ran nhưng hình như chẳng mấy khi thức được.
Trong giấc ngủ chập chờn của đêm cuối năm, có những đứa trẻ từng mơ thấy bầy pháo tép bé xíu mặc áo hồng tíu tít đu dây và tờ tiền một hào đỏ thắm mừng tuổi hớn hở sáng mồng một Tết. Những cái Tết hòa bình và những cái Tết chiến tranh hầu như chưa mờ khuất trong ký ức của tôi.
Từ thời con nít, tôi đã nghe bà nội dặn ba mẹ mình sau buổi cúng tiễn ông Táo về Trời: “Giàu nghèo chi thì Tết đến cũng phải lau dọn bàn thờ cho sạch sẽ, tươm tất để mời tổ tiên, ông bà về. Phải có hoa quả, trầu cau, rượu, nước cho ông bà hưởng. Cỗ bàn không cần to chỉ cần sạch”.
Bà tôi chưa được tới lớp một ngày nào, thuộc ca dao, tục ngữ và cả đôi chút “Truyện Kiều” nhờ truyền khẩu. Bà khuyên nhắc con cháu bằng sự mộc mạc và cụ thể như thế. Mẹ tôi đi chợ cuối năm, bà vẫn hay nhắc mua hoa vạn thọ để đặt thờ trong ba ngày Tết, đừng quên mua trầu cau để lấy may, lấy lộc. Tôi nhớ, Tết nào trên bàn thờ nhà mình cũng có bình hoa vạn thọ vàng rực và đĩa trầu cau.
 |
Tôi yêu Tết Việt xưa vì nó mang trong đó dấu ấn lịch sử, văn hóa, tâm linh của dân tộc. Từ “thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ” đến “cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh”.
Chẳng còn thú vị nào hơn khi được sống trong sự chộn rộn, tất bật của những ngày chuẩn bị Tết. Vại dưa hành bà muối, nồi thịt kho mẹ nấu... còn tròn trịa mùi vị Tết trong tôi. Không gian sáng bừng lên bởi các câu đối, tranh Tết bố dán treo trên vách nhà. Nồi bánh chưng sùng sục sôi chiều ba mươi. Cây nêu tre đuổi quỷ trừ tà được dựng lên trước sân nhà ngả bóng vào cổ tích và tiếng pháo tì tạch đùng đoàng gần xa là âm thanh vô cùng đặc trưng của Tết mà tôi từng chứng kiến.
Tết Việt chan chứa thương yêu, đoàn tụ và ước mong an lành. Thương yêu của những tri ân biết công ơn người khuất, người đi trước làm nên đất nước, xóm mạc, phố xá bây giờ. Xưa xa bao giờ cũng nối với hiện tại và mai sau trên tình huyết nhục và nghĩa đồng bào bền vững. “Nhớ tổ tiên đẹp điều nhân đức. Tin con cháu bền sự lạ hay”. Ứng xử cao đẹp ấy được thể hiện trong câu đối ngày xuân để nhắc nhở mọi người. Thương yêu của những trở về đoàn tụ sum họp, của luân lý kính trên nhường dưới, của những chia sẻ với người không may mắn, của hòa hiếu cộng đồng. Thương yêu từ bao ước mong giản dị, bắt đầu từ bát cơm ăn, tấm áo mặc; sự bình an may mắn cho mỗi nhà, mỗi người, mỗi xóm thôn, mỗi tổ phố...
Xuân về mong được hạnh phúc, bình an. Cái hạnh phúc, bình an ấy khi được thể hiện trong bộ tranh tứ bình mai, lan, cúc, trúc tượng trưng cho bốn mùa hay tranh tố nữ duyên dáng chơi đàn, thổi sáo, gõ phách và xướng ca; khi thì tranh mẹ con đàn gà biểu hiện sự phúc đức, tình mẫu tử hoặc tranh mẹ con đàn lợn bật lên ước vọng trong ấm ngoài êm, con cháu sum suê; tranh “Lý ngư vọng nguyệt” gợi nhắc tới sự tích cá chép vượt vũ môn hóa rồng nói về lòng kiên nhẫn, vượt khó để thành tài. Thấp thoáng những nụ cười thanh nhã mà hàm chứa nhiều ý nghĩa nhân sinh trong cuộc sống đời thường qua những tranh “Hứng dừa”, “Đám cưới chuột”, “Thầy đồ cóc dạy học”...
Tôi với giêng hai thường bắt đầu bằng những hồi ức khó quên như vậy. Những kỷ niệm vui buồn gắn với làn mưa bụi bay bay, màu nắng non chập chờn trong vòm lá, với tháng giêng rét đài, tháng hai rét lộc... Thương nhớ những cành mai thanh nhã trước sân và thương cả hoa bí vàng, hoa bầu trắng giữa mảnh vườn quê. Con chuồn bầu chở nắng xuân lấp lánh. Tôi yêu chiếc đu làng qua từng nhịp nhún thả lên xuống vít vổng gái trai và cuộc đua thuyền về đích xuân sông nước tung bừng.
Giêng hai là cái gì đó thong dong, chầm chậm khi cây mạ cắm xuống từ tháng chạp rễ đã bén phù sa, đồng mơn mác xanh trong se se gió nhẹ. Còn đó, còn đây những vầng hoa xoan tim tím như những vầng mây rập rờn trong gió thoang thoảng mùi hương thơm man mác nhẹ nhàng. Và hội làng, hội vùng, hội nước thì thùng tiếng trống, réo rắt tiếng đàn, í a, ầu ơ làn điệu dân ca xứ miền nào cũng có. Hội xuống đồng, hội cầu ngư... cầu mong biển lặng trời yên, mưa gió thuận hòa, mùa màng tươi tốt.
Có những lễ hội gắn với tuổi tên, công tích người có công với nước, với dân hay với những truyền thuyết thực ảo đan xen nhưng không nằm ngoài sự tôn vinh cái đẹp, cái thiện. Giêng hai là mùa lễ hội rầm rộ muôn nơi; đó cũng là thời gian được gọi nông nhàn sinh ra từ nền văn minh lúa nước lâu đời.
Người xưa cho rằng “Tháng giêng là tháng ăn chơi”. Trong nhịp sống và làm việc bây giờ thì thói nếp quen thuộc “Tháng giêng là tháng ăn chơi” chẳng còn đúng nữa nên cần phải rũ bỏ để không còn cảnh đầu năm đủng đỉnh cuối năm tất tưởi chạy đua hoàn thành kế hoạch nữa. Thế thì ứng xử sao đây với muôn vàn lễ hội. Phải chăng, chỉ nên giữ lại những lễ hội đẹp, hay gắn bó lâu đời với văn hóa dân tộc. Vả lại, trong khi đại dịch Covid-19 chưa qua thì duy trì các lễ hội ở hình thức, quy mô nào cũng không thể không toan tính kỹ.
Lấm láp dễ quên mà lại nhớ lâu những tươi non nhẹ nhàng như thể hướng tới sự an lành, dễ chịu cho mỗi cuộc đời. Ai chẳng biết đất nước này gian truân lam lũ từ bao đời. “Ai ơi bưng bát cơm đầy/Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần”.
Quê hương, bao năm tháng cơ cực; những cánh đồng van vát miền Trung neo vào Trường Sơn để không trôi ra biển ấy, hạt lúa mỏng gầy, củ khoai củ lạc cũng eo thắt lại héo hon. Chưa dứt ra khỏi tôi câu ạ ơi buồn buồn của mẹ thuở nào: “Quảng Bình là đất Ô châu/Ai đi đến đó quảy bầu về không”. Xưa kia, sau giêng hai thường là kỳ giáp hạt, ngũ cốc dự phòng cơ hồ đã hao cạn trong bồ lẫm. Nỗi lo bao đời nối nhau, triền miên quanh năm nhưng tháng ba tháng tám càng chất chồng trĩu nặng. Cái ăn cái mặc đôi khi bị trời đất cướp trắng trên tay bởi hạn hán, bão lũ dữ dằn. Gian truân càng lắm hy vọng càng nhiều và lòng lạc quan đến mức kỳ diệu của dân tộc Việt vẫn là điều chưa giải mã hết.
Chúng ta vẫn hằng tin, dù thế nào thì mùa xuân vẫn sẽ về, ló lé nụ chồi và trăm hoa đua sắc dưới bầu trời đầy cánh én bay trong bát ngát giêng hai. Giêng hai vạn vật phát tiết sức xuân, mởn tươi và luôn mang chứa trong nó khả thi về hạnh phúc.
Chúng ta khát khao được sống trong một thế giới biết ơn, đầy yêu thương và chia sẻ. Đấy chính là điều đáng nói nhất về mùa xuân, về sự khởi đầu của một năm. Cảm thức giêng hai trong tôi, vâng, đến bây giờ vẫn nghiêng về những hy vọng tốt lành, gói lại trong hai tiếng: Yêu thương!
Nguyễn Hữu Quý
Ý kiến của bạn (Vui lòng gõ tiếng Việt có dấu.)
.
tin liên quan
"Xuân đang tới nghĩa là xuân đang qua"
(QBĐT) - Người đang yêu đếm năm tháng đi qua bằng những mùa xuân đầy hương sắc; người sẽ yêu đón tuổi đời bằng hy vọng tràn trề; kẻ yêu xong rồi ngẫm thời gian như mùa thu lá vàng hờ hững rơi...
Dưa hấu Quảng Bình phẩm vật tiến vua
(QBĐT) - Vào các dịp Tết Nguyên đán cổ truyền dân tộc, ngày giỗ chạp…, chúng ta thường thấy trên bàn thờ của nhiều gia đình người Việt dâng cúng tổ tiên quả dưa hấu bên cạnh nhiều loại hoa quả quý khác. Sự lựa chọn này của người dân không phải ngẫu nhiên, mà có nguồn gốc từ giá trị dinh dưỡng mát lành, từ ý nghĩa văn hóa lịch sử lâu đời, từ quan niệm truyền thống của người Việt đối với quả dưa hấu và phong tục theo đó được bền vững trao truyền thế hệ.
Đèo Đá Đẽo
(QBĐT) - Ngày xưa, trèo đèo Đá Đẽo
