(QBĐT) - Cái lạnh dưới 15 độ C và những cơn sóng lớn ngày đông vẫn không thể ngăn bước những ngư dân ở xã biển bãi ngang Ngư Thủy Nam (Lệ Thủy) đẩy thuyền ra khơi. Ở trên bờ, người dân cũng chẳng chịu ngồi yên, họ tìm thêm nghề mới, đào ao trên cát nuôi cá lóc để kiếm thêm thu nhập… Và đó là cách mà hơn một năm qua, ngư dân Ngư Thủy Nam vượt qua mùa “biển khó” do sự cố môi trường biển gây ra…

Bội thu trong mùa biển động

6 giờ sáng, chúng tôi có mặt ở bờ biển bãi ngang xã Ngư Thủy Nam (Lệ Thủy) khi sương mù còn dày đặc. Ngày mùa đông, những bụi sóng phả vào bờ làm cho cái lạnh buốt đến tận xương. Nhưng khác với khung cảnh hiu hắt, ảm đạm của hơn một năm về trước, khi xảy ra sự cố môi trường biển, hôm nay, bờ biển bãi ngang đã tấp nập, nhộn nhịp trở lại bởi tiếng máy nổ của những chiếc thuyền ra khơi, cập bến; tiếng nói cười, trò chuyện của người phụ nữ làng biển đón chồng con trở về sau một đêm đánh bắt trên biển.

Ngư dân Ngư Thủy Nam chuẩn bị ngư lưới cụ để ra khơi trong mùa biển động.

Lại một chiếc thuyền nữa đang cố gắng vượt cơn sóng lớn để cập bờ, đó là chiếc thuyền 20CV của ngư dân Ngô Thanh Sơn ở thôn Liêm Tiến. Chiếc thuyền vừa cập bến,  bà Hoa (vợ ông) liền chạy ra tận mép biển đon đả: “Được nhiều không ông?”.

Ông Sơn vẻ mặt hớn hở chỉ tay vào khoang thuyền, bà Thúy vừa nhìn đã cười vui sướng. Chuyến biển xuyên đêm này, ông Sơn đã trúng lớn khi đánh bắt được mẻ cá bẹ xước hơn 3 tạ. Không giấu được sự phấn khích, ông Sơn tiết lộ: “Mẻ cá này ít cũng bán được 30 triệu đồng.

Từ đầu vụ cá bắc (vụ cá bắt đầu từ tháng 9 và kéo dài trong suốt mùa biển động) đến nay ngư dân chúng tôi may mắn được biển cho “lộc” nên phấn khởi lắm. Hết ruốc, đến cá khoai và mấy hôm nay là cá bẹ xước, vừa được mùa, vừa bán được giá, nên chúng tôi rất phấn khởi”

Cách đó không xa, thuyền anh Nguyễn Văn Phương ở thôn Liêm Bắc cũng đã vào bờ. Chuyển từng mẻ cá đầy cho vợ, anh Phương như quên hết mệt mỏi sau một đêm đông trên biển. “Đêm nay, ra khơi buông lưới trúng ngay đàn cá bẹ, chỗ này của anh em tui cũng được hơn 2 tạ, kiếm được hơn 20 triệu đồng rồi”, anh Phương phấn khởi nói.

Ông Nguyễn Phương Lâm, Bí thư Đảng ủy xã Ngư Thủy Nam cho biết, toàn xã hiện có 340 chiếc thuyền nan gắn máy dưới 20CV. Sau sự cố môi trường biển phải nằm bờ một thời gian dài, từ đầu năm 2017 đến nay, ngư dân trong xã đã liên tục ra khơi đánh bắt. Đặc biệt, trong vụ cá bắc, dù đây là mùa đông biển động nhưng lại là mùa mà ngư dân thường đánh bắt được những loài cá ngon, có giá trị kinh tế cao.

“Đáng mừng là từ đầu vụ cá bắc đến nay, ngư dân Ngư Thủy Nam liên tục trúng các loại cá, như: cá khoai, cá bẹ xước, cá hố... Thống kê chưa đầy đủ, đến thời điểm này, dù vụ cá chưa kết thúc, nhưng ngư dân toàn xã đã đánh bắt được hơn 300 tấn cá, thu về gần 30 tỷ đồng...”, ông Lâm chia sẻ.

Theo kinh nghiệm của các ngư dân dạn dày kinh nghiệm ở xã Ngư Thủy Nam, vụ cá bắc này được mùa là nhờ đầu vụ ở vùng biển của xã khuyếc (ruốc) xuất hiện nhiều. Khi khuyếc xuất hiện, chắc chắn một điều là các loại cá sẽ kéo về đây để săn mồi. Chính vì thế, nhiều ngư dân đã mạnh dạn đầu tư ngư lưới cụ mới, mạo hiểm ra khơi trong những ngày đông lạnh, nên đã trúng các mẻ cá lớn, thu về tiền triệu mỗi ngày.

Gánh cá về nhanh cho kịp buổi chợ mai.

Đặc biệt, vùng biển Ngư Thủy Nam còn có một rạn đá kéo dài từ đảo Cồn Cỏ về, đây là nơi các loài cá ngon, có giá trị  trú ngụ trong mùa đông và là ngư trường đánh bắt chính của ngư dân các xã bãi ngang trong vụ cá bắc...

Thêm nghề để vượt khó

Theo ông Nguyễn Phương Lâm, lâu nay, địa phương độc canh nghề biển, sự cố môi trường biển xảy ra đột ngột khiến chính quyền, người dân lúng túng, thậm chí bế tắc. Cũng may, nhờ sự hỗ trợ, định hướng kịp thời của các cấp, các ngành, cộng với số tiền đền bù, người dân sớm vượt qua khó khăn, nhiều hộ gia đình còn mạnh dạn tìm nghề mới, đầu tư cho sản xuất, tránh quá phụ thuộc vào nghề biển gần bờ.

“Những tưởng, nghề nuôi cá lóc chỉ có bà con vùng đồng bằng, đầm phá mới làm được, nhưng không ngờ lại phát triển khá tốt ở xã vùng biển bãi ngang này. Sau sự cố môi trường biển, nghề nuôi cá lốc được xem là nghề “cứu cánh” giúp ngư dân nơi đây vượt qua mùa biển đầy khó khăn.

Theo thống kê, Ngư Thủy Nam có 750 hộ, khoảng 3.300 nhân khẩu thì có 316 hộ đầu tư trên 400 ao nuôi cá lóc trên cát. Năm 2017, sản lượng cá lóc hơn 230 tấn, doanh thu khoảng 11,5 tỉ đồng, một nguồn thu không hề nhỏ trong lúc khó khăn”, ông Lâm cho biết.

Ông Trần Đức Ngọ, một ngư dân nuôi cá lóc thành công nhất hiện nay ở xã Ngư Thủy Nam cho biết, nuôi cá lóc là một nghề nuôi dễ nhất trong các nghề nuôi trồng thủy sản. Cá lóc ít bệnh tật, tạp ăn, chóng lớn.

Đặc biệt, Ngư Thủy Nam có lợi thế khi tận dụng các loài cá biển ít giá trị kinh tế, đưa vào cho cá lóc ăn. Chỉ cần vài tháng nuôi, cá có thể được xuất bán với giá cao hơn thị trường, vì cá ăn cá, không ăn thức ăn công nghiệp, được thị trường ưa chuộng. “Gia đình tui hiện có 13 hồ nuôi cá lóc, năm vừa qua thu hơn 10 tấn, lãi hơn 500 triệu đồng.”, ông Ngọ chia sẻ.

Không chỉ phát triển nghề nuôi cá lóc, sau sự cố môi trường biển, người dân Ngư Thủy Nam còn mạnh dạn phát triển thêm chăn nuôi bò, heo, dê, gà, trồng rau... trên vùng đất cát rộng lớn để kiếm thêm thu nhập, trang trải cuộc sống. Đặc biệt, phong trào xuất khẩu lao động hiện đang được người dân Ngư Thủy Nam nhiệt tình hưởng ứng, nhiều con em địa phương đang ăn nên làm ra ở nước ngoài.

“Ra Tết Nguyên Đán, sẽ có thêm 30 con em của Ngư Thủy Nam bay sang Nhật và Đài Loan lao động. Cả xã này có hai nhà 2 tầng thì đều do con em đi xuất khẩu lao động gửi tiền về làm nhà. Đây là một hướng đi mới đầy triển vọng của xã”, ông Lâm nói.

Nuôi cá lóc trên cát đang mang lại một nguồn thu khá cho người dân Ngư Thủy Nam.

Theo ông Lâm, chỉ sau hơn một năm sự cố môi trường biển, Ngư Thủy Nam về cơ bản đã xóa được thế độc canh nghề biển. Tuy nhiên, hướng phát triển kinh tế chính của xã vẫn là nghề biển. Thế nhưng nghề biển ở xã bãi ngang, bao đời nay vẫn vậy: thuyền nhỏ, đánh bắt gần bờ, được mất phần lớn nhờ trời và sự may rủi. Khi may mắn được mùa, nhiều ngư dân có thu nhập tiền triệu, thậm chí là hàng chục triệu mỗi đêm; vậy mà nếu tính thu nhập trung bình hàng tháng, hàng năm cũng chỉ đủ cho người dân trang trải cuộc sống.

Để nghề biển phát triển bền vững, xã đang khuyến khích người dân mạnh dạn đóng tàu lớn vươn khơi xa nhưng vẫn đang gặp rất nhiều khó khăn. “Vừa rồi, toàn xã có 5 hộ ngư dân đăng ký đóng tàu đánh bắt xa bờ, tuy nhiên chưa thực hiện được. Nguyên nhân là do người dân không có đủ tiền làm vốn đối ứng.

Để đóng một con tàu 10 tỷ, ngư dân phải bỏ ra 2 tỷ vốn đối ứng. Với ngư dân Ngư Thủy Nam không thể lấy đâu ra. Ở xã, nhiều ngư dân đi làm tài công cho các tàu xa bờ ở vùng khác. Họ có năng lực, có kinh nghiệm đó, nhưng tiền thì không có nên đành bó tay”, ông Lâm tiếc nuối.

Ông Lâm đề xuất: “Nhà nước cần có chính sách đặc biệt dành riêng, ưu đãi hơn nữa cho ngư dân các xã bãi ngang, may ra họ mới đủ điều kiện để đóng tàu đánh bắt xa bờ. Như thế,  ngư dân các xã như Ngư Thủy Nam mới có cơ hội thoát nghèo, làm giàu bền vững.”

Phan Phương