(QBĐT) - Được Nhà nước làm nhà ở bản, nhưng vợ chồng ông Đinh Nê và bà Y Rú (người A Rem ở Tân Trạch, Bố Trạch) chỉ về sống một vài lần trong năm. Hàng chục năm qua, ông bà vẫn coi hang đá giữa rừng sâu Phong Nha - Kẻ Bàng là “nhà”.

Bà Y Rú (ông Đinh Nê không cho chụp hình).

Ông Đinh Nê và bà Y Rú cho biết, họ thích sống ở hang đá giữa  rừng đại ngàn hơn, bởi nơi đó là quê hương, cội nguồn của người A Rem mà họ không dễ gì từ bỏ được...

Tìm người trong hang đá

Lên công tác ở xã miền núi Tân Trạch, nơi cư ngụ của người A Rem, chúng tôi tình cờ nghe câu chuyện khó tin về đôi vợ chồng  tuổi gần đất xa trời nhưng hàng chục năm qua vẫn sống kiếp người “tiền sử” trong hang đá giữa chốn thâm sơn Phong Nha - Kẻ Bàng.  Những câu chuyện ly kỳ tưởng như hoang đường của ông Đinh Nê và bà Y Rú đã khiến chúng tôi quyết tâm một lần băng rừng, lội suối để tìm gặp họ.

Sau nhiều lần thuyết phục, cuối cùng chúng tôi cũng được đích thân ông Nguyễn Chí Sỹ, Bí thư  Đảng ủy và những cán bộ cốt cán xã Tân Trạch dẫn vào vùng rừng Rục Đại Cáo, nơi có hang đá mà ông bà Đinh Nê và Y Rú đang cư ngụ. Con đường từ trung tâm xã Tân Trạch của người A Rem vào Rục Đại Cáo ước chừng chưa đến 10km đường chim bay, nhưng chúng tôi phải mất hơn nửa ngày luồn rừng đi bộ. Đường đi khó, núi cao, dốc sâu, có những đoạn chúng tôi phải bám mình trên những núi đá dựng đứng để leo qua và chỉ cần sơ sẩy là rơi xuống vực sâu...

Theo ông Nguyễn Chí Sỹ, Rục Đại Cáo cũng chính là nơi mà người A Rem từng sinh sống trước khi được Bộ đội Biên phòng và chính quyền địa phương vận động về sống định cư. Nơi đây có con suối lớn chảy từ xã Thượng Trạch về, người A Rem gọi là suối Cà Roòng.  Dọc theo bờ suối có rất nhiều hang đá vẫn còn in đậm đấu tích xưa của người A Rem. Ngày đó, người A Rem có cuộc sống “ăn lông ở lỗ”, săn bắt hái lượm.

Thế nhưng, vợ chồng ông Đinh Nê và bà Y Rú không ở trong những hang đá cũ của người A Rem sát ngay bờ suối. Để đến được “nhà” của vợ chồng ông Đinh Nê, chúng tôi phải tiếp tục vượt qua một thử thách mới không hề nhỏ. Bởi lẽ, hang đá nơi ở của vợ chồng ông Đinh Nê nằm chót vót trên một ngọn núi đá vôi dựng đứng cách bờ suối hơn 200m...

Cuộc sống trong hang đá

Gần một tiếng đồng hồ leo núi, cuối cùng chúng tôi cũng đến được “nhà” của vợ chồng ông Đinh Nê và bà Y Rú, nhưng ông bà không có nhà. Những người dẫn đường dự đoán chắc giờ này ông bà đang đi kiếm ăn đâu đó ở trong rừng, hay dưới suối. “Ngôi nhà” của vợ chồng Đinh Nê là một hang đá cao chừng 10m, sâu 4m.

Hang đá nơi ông Đinh Nê và bà Y Rú ở.

Trong hang đá ông Đinh Nê làm 2 cái sạp bằng nứa, một cái nằm sát mặt đất, gần bên bếp lửa là nơi để vợ chồng ông nằm ngủ, sinh hoạt... Sạp thứ hai nằm tuốt ở trên cao, gần trần hang đá, có cầu thang bằng gỗ để lên xuống là nơi ông bà dùng để lương thực thu hoạch được từ cái rẫy bên cạnh.

Trong “nhà” của ông bà cũng đầy đủ mọi vật dụng thiết yếu, như: một bộ cối chày, một số dao rựa, soong nồi, thúng, mẹt... tất cả những dụng cụ đó đều làm bằng thủ công.

Không gặp được vợ chồng ông, chúng tôi đành phải đợi. Cũng may, gần chiều tối thì vợ chồng ông Đinh Nê trở về. Thấy một đoàn khách lạ đến nhà, ông bà tỏ rõ sự ngạc nhiên. May trong đoàn có những người A Rem uy tín như già làng Đinh Rầu nên hai ông bà mới tiếp chuyện chúng tôi. Hai ông bà tỏ ra rất thận trọng và kiệm lời. Khi chúng tôi đưa máy ảnh lên chụp, bà Y Rú thì không nói gì, còn ông Đinh Nê thì xua tay và nhanh chân trốn ra ngoài, năn nỉ thế nào cũng chẳng chịu gật đầu.

Trả lời những câu hỏi của chúng tôi, bà Y Rú bảo rằng, vợ chồng bà thích ở rừng hơn ở ngoài bản; bởi ở rừng có nhiều cái tiện. Những cái tiện mà bà Y Rú đã liệt kê cho chúng tôi nghe, đó là: rau rừng luôn có sẵn quanh nhà; cá, ốc thì bắt dưới suối; thịt thì ông Đinh Nê đã đặt hàng chục cái bẫy quanh nhà để bắt chuột núi cải thiện.

Ngoài ra, tuy sống trong hang đá, ông bà không chỉ trông chờ vào lương thực của Nhà nước cấp cho, mà vẫn làm cái rẫy ở bên cạnh có nguồn lương thực. Rẫy của vợ chồng trồng nhiều loại cây, như: sắn, ngô, bí đỏ, chuối... Rừng già như người mẹ vĩ đại đã cung cấp những thứ thiết yếu nhất cho cuộc sống trong hang đá của hai người.

Ông Đinh Nê là một trong những người A Rem rất giỏi về kỹ năng tìm và lấy mật ong rừng. Mùa này đang là mùa mật ong rừng làm mật, những tổ ong rừng đóng cao chót vót trên những lèn đá, hay cây cổ thụ cũng chỉ là chuyện thường đối với ông... Lấy được mật ong, hay những sản vật khác của rừng, ông Đinh Nê lại cắt rừng ra bản nhờ con cháu bán và mua  lấy muối, dầu... những thứ đồ dùng thiết yếu nhất mà rừng không có...

Hạnh phúc trong hang đá

Chúng tôi gặng hỏi ông bà sao không về bản mà sống với bà con thì chỉ nhận được câu trả lời: “Ở rừng thích hơn, tiện hơn, yên tĩnh hơn”. Cái “tiện” trong cuộc sống ở rừng có lẽ là đói lúc nào thì “lấy” ăn lúc đó, tự do tự tại... Nhưng có một câu chuyện  mà chỉ những người thân cận với vợ chồng ông Đinh Nê và bà Y Rú mới biết. Ông Nguyễn Chí Sỹ là một người như vậy.

Sạp dùng để tích trữ lương thực của vợ chồng ông Đinh Nê.

Gần 7 năm được cử lên làm Bí thư ở xã Tân Trạch, ông Sỹ được bà con người A Rem kính trọng, tin tưởng bởi tình cảm mà ông dành cho người A Rem cũng như người thân ruột thịt của mình vậy. Những năm qua, nhiều người ví ông Sỹ như một người “ăn xin vĩ đại” khi ông thường xuyên chạy ngược chạy xuôi lo cái ăn, cái mặc cho người A Rem như lo cho những đứa con của mình... Khi vào nhận nhiệm vụ ở Tân Trạch, hầu như tháng nào ông Sỹ cũng băng rừng vào hang đá để tìm vợ chồng ông Đinh Nê và bà Y Rú, khuyên họ trở về bản.

Những lần như thế, vì nể ông Sỹ lắm hai vợ chồng cũng chỉ về bản được dăm hôm, thường là những lần bầu cử hay bản làng có viêc hệ trọng. Dăm hôm sau, ông bà lại lặng lẽ trở về hang. Nhiều lần ông Sỹ gặng hỏi, cuối cùng ông Nê đành nói thật nguyên nhân không thể về bản với ông Sỹ, đó là do vợ ông, bà Y Rú không thể sống ở bản lâu ngày được, cứ về bản là bà ấy ốm, nhưng về hang là bà ấy khoẻ mạnh. Thương vợ, ông Đinh Nê đã ở lại hang đá cùng bà Y Rú...

Theo ông Sỹ, bà Y Rú hơn ông Đinh Nê phải đến chục tuổi. Trước đây, bà Rú vốn là vợ của người chú ông Đinh Nê, nhưng chẳng may ông chú qua đời sớm. Theo tục nối dây, bà Y Rú trở thành vợ của ông Đinh Nê. Tục nối dây của bản làng, ông bà phải chấp nhận, nhưng ở bản, bà Y Rú cảm thấy không thoải mái khi lấy cháu làm chồng, nên bỏ vào hang đá sống. Ông Đinh Nê đi tìm và ở lại với bà Y Rú từ đó cho đến nay, dù hiện nay tục nối dây đã được người A Rem xóa bỏ.

Người A Rem bảo, đã hàng chục năm qua, chưa bao giờ họ thấy ông bà rời nhau dù đi lấy mật ong trong rừng, hay đi bắt cá dưới suối. Ở đâu ông bà cũng như hình với bóng, dù họ không sinh thêm được đứa con nào...

Phan Phương