(QBĐT) - Năm 1977, lần đầu tiên tôi được gặp Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Hồi đó tôi đang học năm thứ hai Trường sư phạm 10+3 Quảng Bình. Đất nước thống nhất đã hơn hai năm nhưng trường chúng tôi và các cơ quan dân-chính-đảng của thị xã Đồng Hới vẫn đóng ở Cộn, địa điểm sơ tán từ hồi chiến tranh chống Mỹ.

Gia đình tác giả bài viết bên Đại tướng, ngày 27-8-2006. Ảnh: Trần Hồng

Dạo đó vào dịp cuối năm, Đại tướng Võ Nguyên Giáp về thăm quê Lệ Thủy rồi ra thăm Đồng Hới. Buổi tối, lãnh đạo thị xã tổ chức đón tiếp Đại tướng và phu nhân ở rạp hát Đồng Sơn. Trường sư phạm 10+3 được cử đội văn nghệ ra biểu diễn phục vụ. Tôi là cây tấu nói của trường nên được đi đón tiếp và biểu diễn cho Đại tướng xem. Sau phần biểu diễn, Đại tướng và lãnh đạo tỉnh lên tặng hoa toàn đội văn nghệ.

Đại tướng bắt tay tôi rất chặt và hỏi: “Cháu ni quê ở đâu?”. Tôi thưa là ở huyện Tuyên Hóa. Đại tướng nói: “Lúc nãy nếu cháu đọc tấu theo giọng Tuyên Hóa chắc sẽ hay hơn nữa”. Câu nói của Đại tướng khiến tôi rất ngượng. Chả là khi nãy diễn bài tấu nói “Anh cu Sây” của soạn giả Ngọc Tranh, tôi đã kể theo giọng Đồng Hới, nhiều âm vần từa tựa như tiếng Huế. Chắc là Đại tướng nhận ra tôi nhại giọng nên nhắc khéo...

Mùa xuân năm 1979, tôi đi thực tập tốt nghiệp sư phạm, được phân về dạy học ở Trường cấp hai xã Lộc Thuỷ, huyện Lệ Thuỷ, ngay tại làng của Đại tướng. Dịp ấy, tôi đã nhiều lần đến thăm ngôi nhà và vườn cây của gia đình Đại tướng nằm ở đầu làng. Nhiều đêm tôi ngồi trên cầu Ông Giáp ngắm những con thuyền chở lúa lướt trên dòng Kiến Giang... Tôi đã làm bài thơ “Mái tóc và dòng sông” ca ngợi quê hương của Đại tướng.

Hơn mười năm sau, khi đã tốt nghiệp đại học báo chí và về công tác ở báo Quân đội nhân dân được mấy năm, đến mùa xuân 1991 tôi mới được đọc bài thơ ấy cho Đại tướng nghe. Dịp ấy vào trung tuần tháng Giêng, Hội đồng hương Quảng Bình ở Hà Nội tổ chức gặp mặt đầu Xuân ở hội Trường Đại học Bách khoa Hà Nội. Đại tướng Võ Nguyên Giáp và gia đình cũng đến dự. Năm ấy Đại tướng đã thượng thọ tám mươi tuổi, nhưng vẫn rất khoẻ mạnh hoạt bát. Đại tướng đến tận ghế ngồi bắt tay nhiều cụ già trước khi lên đứng giữa sân khấu nói chuyện và chúc Tết bà con đồng hương.

Đại tướng chúc Tết xong, định bước xuống thì Ban tổ chức giới thiệu tôi lên đọc bài thơ viết về quê hương Lệ Thuỷ, thế là Đại tướng dừng lại đứng giữa sân khấu, chờ tôi đọc xong bài thơ thì đến bắt tay tôi và khen thơ hay. Tôi vô cùng sung sướng và cảm động khi được Đại tướng bắt tay và khen thơ, nhưng ấn tượng nhất là bài nói chuyện của Đại tướng hôm đó, sau khi phân tích tình hình trong nước và quốc tế, Đại tướng căn dặn bà con quê hương: “Năm 1991 và những năm sắp tới tình hình sẽ có nhiều khó khăn, nhưng khó khăn nhất là về niềm tin. Tôi mong bà con ta giữ vững niềm tin vào Đảng, kiên định con đường đi lên chủ nghĩa xã hội mà Bác Hồ và nhân dân ta đã lựa chọn”. Năm ấy, Liên Xô và một loạt nước XHCN ở Đông Âu sụp đổ, nước ta lâm vào một thời kỳ vô cùng khó khăn...

Từ lần đọc thơ ấy đến nay, tôi còn nhiều dịp được gặp Đại tướng Võ Nguyên Giáp, khi thì tại nhà riêng của Đại tướng, khi thì tại những cuộc hội họp, khi là do công việc làm báo, khi là vì những quan hệ con cháu, đồng hương...

Nhưng may mắn và ấn tượng nhất là mùa thu năm 2006, cả gia đình tôi được đến chúc mừng Đại tướng thượng thọ 95 tuổi. Sinh nhật Đại tướng là 25-8, biết rằng vào ngày ấy có rất nhiều đoàn đến chúc thọ nên chúng tôi đợi hai hôm sau, nhằm ngày chủ nhật (27-8-2008) mới xin phép vào chúc thọ Đại tướng. Gia đình Đại tướng đồng ý thu xếp cho chúng tôi vào cuối giờ chiều và dặn chỉ đi ít người thôi, vì mấy hôm nay Đại tướng tiếp khách nhiều.

Tôi báo cáo gia đình tôi chỉ 4 người, gồm hai vợ chồng, hai cháu nhỏ (một trai một gái) và xin phép mời thêm anh Trần Hồng đi cùng. Tôi xin phép mời thêm anh Trần Hồng là có ý để nhờ anh chụp cho mấy kiểu ảnh kỷ niệm chuyến thăm và chúc thọ Đại tướng của gia đình chúng tôi. Nghệ sĩ nhiếp ảnh Trần Hồng là đại tá, phóng viên báo Quân đội nhân dân, đã có may mắn được chụp hàng ngàn kiểu ảnh về Đại tướng trong hàng chục năm qua.

Nhân dịp kỷ niệm sinh nhật lần thứ 95 của Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Trần Hồng vừa có cuộc triển lãm ảnh tại thành phố Đồng Hới-Quảng Bình, trưng bày 95 bức ảnh về Đại tướng, được dư luận đánh giá rất cao. Vì thế, đề nghị của tôi cũng được gia đình Đại tướng đồng ý.

Đúng hẹn, chúng tôi được dẫn vào phòng khách của gia đình Đại tướng trên đường Hoàng Diệu. Chị Võ Hồng Anh, trưởng nữ cùng phu nhân của Đại tướng thu xếp cho chúng tôi ngồi ở bộ sa-lông gỗ sắp đặt theo hình chữ U, vị trí chính giữa dành cho Đại tướng. Vừa ổn định xong chỗ ngồi thì Đại tướng chậm rãi bước ra từ căn phòng phía trong. Hôm nay Đại tướng mặc com-lê thường phục nên càng gần gũi thân thương như một người ông đón đàn con cháu. Tôi hiểu, đây cũng là một cử chỉ ưu ái Đại tướng dành cho chúng tôi.

Tôi thay mặt vợ con chúc mừng Đại tướng thượng thọ 95 tuổi. Vừa nghe đến đây, Đại tướng khoát tay nhắc: “95 tuổi là hôm kia, còn hôm nay là 96 rồi”. Mọi người cùng cười vui trước sự dí dỏm và mẫn tiệp của Đại tướng. Không khí từ đó trở đi càng thêm ấm cúng tự nhiên. Đại tướng ân cần hỏi chuyện học hành của con trai và con gái chúng tôi, nhắc nhở các cháu phải chăm học môn lịch sử dân tộc. Tôi nhắc lại chuyện 30 năm trước đọc tấu cho Đại tướng và phu nhân nghe ở Cộn. Đại tướng hỏi có còn bức ảnh hôm ấy không? Tôi thưa, ngày ấy thấy có mấy người chụp ảnh, nhưng không biết họ là ai, ở đâu... mà xin một tấm làm kỷ niệm.

Anh Trần Hồng xen vào: “Cháu đi theo Đại tướng từ lâu mà chưa bao giờ được chụp ảnh với Đại tướng, hôm nay xin phép...”. Đại tướng xua tay, giọng thân mật nhưng rành rọt: “Anh chỉ được phép chụp chung với mọi người thôi, chứ chụp riêng anh với tôi thì không được. Ai cũng muốn chụp riêng như anh thì tôi làm sao đáp ứng được?”. Tôi nhân đà vui vẻ cũng đề nghị: “Thưa Đại tướng, cho cháu được chụp riêng một kiểu để “bù” cho tấm ảnh 30 năm trước!”. Đại tướng lại xua tay: - Anh cũng chỉ được chụp chung thôi! Nào cả nhà cùng chụp một tấm ảnh kỷ niệm...

Chúng tôi nhanh chóng đứng lên xếp hàng phía sau Đại tướng. Con trai tôi ngồi hàng trước, được Đại tướng cầm tay cho xích lại gần hơn. Đúng giây phút vô giá ấy, nghệ sĩ Trần Hồng bấm máy...

Mai Nam Thắng