(QBĐT) - Thuở Bác Hồ còn sống, mỗi lần Tết đến, đồng bào lại hồi hộp chờ đợi đón nghe thơ chúc Tết của Người. Những lời chúc bằng thơ ấy có một ý nghĩa vô cùng quan trọng trong đời sống tinh thần của nhân dân ta.

Lần đầu tiên mọi người được nghe thơ chúc Tết của Bác là năm 1946, sau vài tháng nước ta giành độc lập. Với cương vị Chủ tịch nước, Bác chúc đồng bào:

Trong năm Bính Tuất mới
Muôn việc đều tiến tới
Kiến quốc mau thành công
Kháng chiến mau thắng lợi

Sang năm Đinh Hợi (1947) thơ chúc Tết của Bác đầy hứng khởi; từng con chữ, lời thơ xôn xao, rung động với màu cờ đỏ sao vàng và tiếng kèn kháng chiến:

Cờ đỏ sao vàng tung bay trước gió
Tiếng kèn kháng chiến vang dậy non sông
Toàn dân kháng chiến, toàn diện kháng chiến
Chí ta đã quyết, lòng ta đã đồng
Tiến lên chiến sĩ! Tiến lên đồng bào!
Sức ta đã mạnh, người ta đã đông
Trường kỳ kháng chiến nhất định thắng lợi
Thống nhất độc lập nhất định thành công!

Năm 1949 là năm có phong trào thi đua ái quốc sôi nổi; thơ chúc Tết của Bác là những lời động viên mọi người cùng hưởng ứng:

Kháng chiến lại thêm một năm mới
Thi đua yêu nước thêm tiến tới
Động viên lực lượng và tinh thần
Kháng chiến càng thêm mau thắng lợi
Người người thi đua
Ngành ngành thi đua
Ta nhất định thắng
Địch nhất định thua

Đến năm Giáp Ngọ (1954), Bác chỉ rõ cho toàn dân hai nhiệm vụ chiến lược phải hoàn thành:

Đẩy mạnh kháng chiến để giành độc lập tự do
Cải cách ruộng đất là công việc rất lo
Dần dần làm cho người cày có ruộng khỏi lo nghèo nàn
Quân và dân ta quyết chí kết đoàn
Kháng chiến kiến quốc nhất định
                               hoàn toàn thành công

Và đúng như tiên đoán của Bác, năm đó là năm chiến thắng Điện Biên Phủ, mở ra một trang mới cho lịch sử dân tộc. Nhân các ngày lễ lớn trong năm, Bác lồng vào thơ Mừng năm mới (1960) như sau:

Mừng Nhà nước ta mười lăm xuân xanh!
Mừng Đảng chúng ta ba mươi tuổi trẻ!
Chúc đồng bào ta đoàn kết thi đua
Xây dựng miền Bắc xã hội chủ nghĩa,
Chúc đồng bào ta bền bỉ đấu tranh
Thành đồng miền Nam vững bền, mạnh mẽ,
Cả nước một lòng hăng hái tiến lên
Thống nhất nước nhà, Bắc Nam vui vẻ!

Hưởng ứng lời kêu gọi của Bác, kế hoạch 5 năm lần đầu tiên nhanh chóng được hiện thực hóa, đạt những thành tựu rực rỡ, tạo cảm hứng cho Bác làm bài thơ Mừng Xuân 1961:

Mừng năm mới, mừng xuân mới
Mừng Việt Nam, mừng thế giới
Đường lên hạnh phúc rộng thênh thênh
Kế hoạch năm năm thêm phấn khởi

Nhà thơ Tố Hữu đã mượn ý thơ của Bác để đưa vào bài thơ Bài ca mùa xuân 1961 của mình như sau:

Thơ đã hát mát trong lời chúc
Đường lên hạnh phúc rộng thênh thênh

Nhớ miền Nam, thương miền Nam “đi trước về sau”, trong tim Bác luôn đau đáu nỗi niềm thống nhất non sông. Chúc mừng năm mới (1964) Bác viết:

Nam Bắc như cội với cành
Anh em ruột thịt đấu tranh một lòng
Rồi đây thống nhất thành công
Bắc Nam ta lại vui chung một nhà

Theo sát với từng chiến công của quân dân ta, Bác đưa vào thơ Mừng xuân 1966 những địa danh cụ thể, nổi tiếng để tuyên dương, khích lệ:

Mừng miền Nam rực rỡ chiến công
Nhiều Dầu Tiếng, Bầu Bàng, Plâyme,Đà Nẵng…
Mừng miền Bắc chiến đấu anh hùng
Giặc Mỹ leo thang ngày càng thua nặng

Năm 1967, đế quốc Mỹ tăng cường leo thang đánh phá miền Bắc và ồ ạt đưa quân vào miền Nam, hòng ngăn chặn cuộc kháng chiến của ta, thơ Tết của Bác vẫn hào sảng, lạc quan và tràn đầy sự tự tin của người chiến thắng:

Xuân về xin có một bài ca
Gửi chúc đồng bào cả nước ta
Chống Mỹ hai miền đều đánh giỏi
Tin mừng thắng trận nở như hoa

Mạch cảm xúc này được phát triển liên tục trong thơ chúc Tết của Bác. Thơ tết của Bác vừa là lời chúc mừng vừa là lời hiệu triệu, ẩn chứa đường lối chủ trương của Đảng. Toàn quân, toàn dân ta hết sức phấn khích khi nghe Bác đọc những vần thơ “Mừng xuân 1968”:

Xuân này hơn hẳn mấy xuân qua
Thắng trận tin vui khắp nước nhà
Nam Bắc thi đua đánh giặc Mỹ
Tiến lên! Toàn thắng ắt về ta.

Tiên đoán sự thắng lợi tất yếu của cách mạng Việt Nam, năm 1969, thơ Tết của Bác có ý nghĩa chỉ đạo mang tính chiến lược. Bác đưa ra những nhận định hết sức sáng suốt:

Năm qua thắng lợi vẻ vang
Năm nay tiền tuyến chắc càng thắng to
Vì độc lập, vì tự do
Đánh cho Mỹ cút, đánh cho ngụy nhào
Tiến lên! Chiến sĩ, đồng bào
Bắc Nam, sum họp, Xuân nào vui hơn.

Và ý nguyện của Bác, của toàn thể nhân dân Việt Nam đã thành hiện thực trong ngày 30 tháng 4 năm 1975. Bác không được chứng kiến, song trong trí tưởng tượng của Người khi còn sống, ngày đó đã hiện về và trở thành khát vọng trong thơ.

Thơ chúc Tết của Bác Hồ là món quà tình cảm đặc biệt đầu xuân cho mọi người, mọi nhà dân Việt. Đọc lại thơ chúc Tết của Người, chúng ta thêm tự hào về lịch sử vẻ vang của dân tộc; hiểu rõ hơn trách nhiệm cao cả của Bác với Tổ quốc, với nhân dân.

Lý Hoài Xuân