(QBĐT) - Được thành lập từ năm 2006, CLB Dân ca thôn Liêm Bắc (Ngư Thủy Nam, Lệ Thủy) có 15 thành viên, người lớn tuổi nhất cũng đã quá lục tuần. Họ là những người đàn ông suốt cuộc đời gắn bó với biển cả, là những người phụ nữ gắn chặt đời mình với gánh gồng mưu sinh nghề biển. Thế nhưng, tự sâu thẳm trong tâm hồn của những ngư dân ấy là tình yêu ca hát và nỗi niềm đau đáu giữ lấy những làn điệu dân ca quê nhà.

Vùng quê ấy đón chúng tôi bằng cái nhìn ấm áp và nồng hậu của những người ngư dân có làn da rám nắng. Biển bãi ngang mùa này được mùa ruốc, nên trong cái nắng oi nồng của một ngày giao mùa, còn có vị mặn mòi của thứ “lộc biển” này. Ông Nguyễn Minh Chính, thành viên CLB chân tình chia sẻ: “Hôm nay là ngày sinh hoạt định kỳ của CLB, nên chúng tôi bỏ luôn một ngày không ra biển, chấp nhận mất đi một khoản thu nhập không ít từ ruốc để được gặp nhau, được tập luyện, được đàn hát. Cũng chẳng có chi tiếc vì tất cả cũng chỉ vì đam mê và sở thích”. Nói vậy, bởi cứ vào ngày 15 và 30 âm lịch hằng tháng, CLB Dân ca thôn Liêm Bắc lại tổ chức sinh hoạt, ai có lời hát mới lại đem ra giới thiệu. Đến giờ thì trong CLB đã có vài người trẻ, gọi là trẻ nhưng họ cũng đã qua tuổi 30.

Một buổi sinh hoạt hằng tháng của CLB Dân ca thôn Liêm Bắc

Khi những con người tưởng chỉ biết “ăn sóng, nói gió” ấy cất lên lời hát thì giọng ca lại ngọt ngào, trữ tình đến lạ. Họ hát thuần thục nhịp điệu của dân ca Bình Trị Thiên, nhất là hò khoan Lệ Thủy như thể những làn điệu quê hương ấy đã ăn sâu vào máu thịt, tâm hồn mình. Chỉ là những người ngư dân suốt đời gắn mình với vùng biển quê nhà và cũng không được học qua một lớp nhạc lý nào nhưng trong CLB, loại nhạc cụ nào cũng có đủ cả, từ sáo, trống, đến đàn nhị, đàn nguyệt, mandolin. Họ tự mày mò tìm hiểu rồi học hỏi lẫn nhau và ai cũng biết chơi nhạc cụ từ lúc còn rất trẻ. Đến giờ, thì hội diễn cấp xã, cấp huyện nào cũng có sự tham gia của CLB dân ca nơi vùng biển bãi ngang Ngư Thủy Nam này. Những người nghệ sỹ không chuyên ấy còn tự hào khoe rằng, từ năm trước, họ đã được tham gia biểu diễn tại Tuần lễ Văn hóa – Du lịch Đồng Hới. Với họ, được mang lời ca, tiếng hát đến với những người yêu dân ca tỉnh nhà là một niềm vui lớn.

Ông Nguyễn Hữu Tiềng, chủ nhiệm CLB cho hay: để có thể duy trì hoạt động, mua sắm nhạc cụ, trang phục biểu diễn, thành viên CLB đã phải tìm mọi cách để tạo nguồn kinh phí. CLB Dân ca thôn Liêm Bắc cũng là CLB duy nhất ở tỉnh ta được địa phương giao đất để ươm cây giống, trồng kiệu và sản xuất kiệu muối trên diện tích đất được giao. Bên cạnh đó, nhiều thành viên cũng tự nguyện hiến đất để trồng trọt, làm kinh tế. Đó vừa là cách tạo nguồn kinh phí hoạt động, vừa tạo một hướng phát triển kinh tế mới cho vùng quê ven biển này. Ngoài những ngày biểu diễn, những thành viên CLB lại gặp nhau, cùng chăm sóc cây, ươm giống, rồi kiêm luôn cả việc bán buôn sản phẩm.

Cuộc sống vốn đã vất vả bởi gánh nặng mưu sinh nay lại càng bận rộn hơn bởi công việc “vác tù và hàng tổng” ấy, nhưng với những con người đam mê ca hát, đó là niềm vui giữa cuộc sống còn quá nhiều gian khó này. Trong số những con người đang say mê với điệu hát, câu hò hôm nay, có không ít những người đã từng là người lính, là những nữ pháo binh Ngư Thủy anh dũng ngày nào. Xưa, họ chắc tay súng để giữ yên biển trời quê hương, thì nay, khi mái tóc đã bạc màu quá nửa, họ lại gắn bó với làn điệu dân ca quê mình.

Hò khoan Lệ Thủy là di sản văn hóa quý báu mà bao nhiêu thế hệ người con của mảnh đất bên dòng sông Kiến này đã tích lũy, sáng tạo và chắt chiu gìn giữ. Mái hò khơi và hò nậu xăm là 2 trong 9 mái hò của hò khoan Lệ Thủy, là điệu hò đặc trưng của cư dân vùng biển bãi ngang Ngư Thủy. Hai mái hò độc đáo này ra đời và được sử dụng trong lao động chèo thuyền đường trường và kéo khép xăm (lưới kéo) thu hoạch cá. Giữa biển cả mênh mông, giọng hò cất lên như lời động viên, khích lệ để những người ngư dân vững tay chèo thuyền, kéo lưới. Khi thuyền máy ra đời, hai mái hò này cũng tưởng như mai một đi theo những chiếc thuyền chèo tay ngày trước, nhưng người dân vùng biển Lệ Thủy vẫn quyết tâm giữ lấy nét văn hóa nghệ thuật mang đậm hồn vía của quê hương mình. Và chính họ, những con người nhiệt tâm của CLB Dân ca thôn Liêm Bắc là những ít ỏi vừa am hiểu sâu sắc, vừa hát hay làn điệu độc đáo này.

Theo ông Nguyễn Thanh Thiếu, thành viên CLB Dân ca thôn Liêm Bắc thì hai mái hò khơi và hò nậu xăm này cũng chi phối bởi tiết nhịp 4/4 . Hò khơi gần giống như hò mái nhì Huế nhưng khỏe khoắn hơn, dứt khoát hơn khi dồn lực đẩy mái chèo. CLB chủ yếu tập luyện và biểu diễn hai mái hò đặc trưng vùng biển này để góp phần níu giữ lại nét văn hóa quê hương.

Thời gian qua, CLB Dân ca thôn Liêm Bắc còn tham gia hướng dẫn, dạy hò khoan Lệ Thủy cho học sinh trường TH và THCS trên địa bàn. Trong họ, nỗi niềm đau đáu nhất là sợ một ngày không xa nữa, lớp trẻ sẽ quay lưng lại với chính những giá trị văn hóa truyền thống, trong đó có làn điệu hò khoan quê nhà, nên tham gia biểu diễn, vừa là cách để thỏa mãn đam mê, vừa để con cháu biết đến và thấm dần điệu hò khơi, hò nậu xăm. Và qua những câu hát, điệu hò của mình, những người ngư dân chân chất ấy muốn truyền cho thế hệ con cháu tình yêu biển và quyết tâm giữ lấy chủ quyền biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc.

Diệu Hương