(QBĐT) - Mười ngày nay, ngôi nhà nhỏ của bà Dương Thị Giót ở thôn Xuân Lai, xã Mai Thủy, huyện Lệ Thủy lúc nào cũng đông nghịt người. Bà con lối xóm, bạn bè thân hữu nghe tin Nguyễn Xuân Thanh trở về nguyên vẹn, bằng xương bằng thịt sau 30 năm bặt tin đến chia vui cùng anh và gia đình.

>> Bài 1: Mối lương duyên Việt-Campuchia hồi sinh người lính tình nguyện

Hành trình trở về quê hương để được sống giữa mẹ già và người thân trong gia đình.

Giữa những người thân, anh vùi đầu vào lòng mẹ, bà Dương Thị Giót, 82 tuổi khóc ngon lành. Không thấy hình hài thằng con trai đầu biền biệt xứ người 30 năm, bà Giót dùng đôi bàn tay già nua run rẩy sờ khắp người con: “Phải mi đây không Thanh? Ừ, là thằng Thanh của mạ đây rồi, nhưng răng mi chừ mới quay về?”.

“Tôi như người trên trời rơi xuống”- Nguyễn Xuân Thanh bày tỏ cảm xúc tột cùng- “Bố tôi mất, mẹ tôi mù lòa, người vợ tên Lan của tôi chung thủy chờ chồng, 5 năm sau ngày nhận giấy báo tử tôi không chịu nổi cú sốc quá mạnh cũng qua đời luôn. Tôi hội ngộ người thân và  đón nhận nhiều sự chia ly”.

Tôi xin trở lại với lá thư Nguyễn Xuân Thanh gửi cho vợ Nguyễn Thị Lan tại tỉnh Xiêm Riệp, Campuchia, ngày 31-12-1985, anh viết: “Vừa qua, anh không ghi thư thăm em cùng gia đình được, đó là lỗi tại anh, bổn phận chưa làm tròn với em...Chuyến đi công tác xa đơn vị đến 4 tháng nay. Tuy thương nhớ vô cùng nhưng không sao gửi thư được. Anh nói đến đây em hiểu anh rồi chứ. Vợ chồng cảnh lính sẽ hiểu và thông cảm cho nhau phải không em? Mong muốn là anh sắp về rồi đấy, lúc đó tha hồ mà tâm sự...”.

Mối tình hai vợ chồng là mối tình đẹp, “đôi lứa xứng đôi” thời bấy giờ, chị Lan quê Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị. Họ quen nhau tại Hà Nội khi cả hai đều quân nhân. Anh Thanh đi nghĩa vụ quốc tế Campuchia, năm 1985, tranh thủ một tháng phép về thăm nhà rồi tổ chức lễ cưới.

Cưới xong, ở với nhau non tháng, chưa kịp bén hơi, anh quay về đơn vị. Anh đi, 9 tháng sau thì “mất tin”. Anh đi... không biết rằng nơi quê nhà, người vợ trẻ đã mang trong mình giọt máu của anh. Mãi cho đến 30 năm sau, khi trở về, Nguyễn Xuân Thanh mới rưng rưng đón nhận đứa con gái Nguyễn Thị Lan Hương, sinh năm 1986. “Tôi đâu biết mình có con ở Việt Nam!”- anh bảo, nước mắt chảy xuôi.

Nguyễn Đức Châu, em trai út anh Thanh kể về người chị dâu đáng kính: “Năm 1991, nhận giấy báo tử anh, chị đau khổ đến tột cùng. Chị không tin rằng chồng mình đã chết, cứ tự động viên mình, anh chỉ đi xa đâu đó thôi, sẽ có ngày trở về. Chị âm thầm dồn tình cảm thương yêu cho đứa con gái bé bỏng, hứa trước vong linh anh nuôi nó trưởng thành.

Đêm đêm, chị nhớ anh, nước mắt đẫm ướt gối. Chị khóc thương anh đến mù cả đôi mắt, sầu anh đầu rụng hết tóc. Cho đến lúc không thể nào chịu đựng được nỗi đau quá lớn trong cuộc đời, chị tôi mất vào năm 1996 lúc vừa tròn 32 tuổi”.

Người thân trong gia đình xem Nguyễn Xuân Thanh đương nhiên đã chết. Họ không biết anh “chết” ngày nào, tháng nào, năm nào nên chọn ngày giỗ chị Lan vào 11-10 âm lịch hàng năm làm ngày giỗ chung cho cả hai người. Bà Dương Thị Giót bấm đốt ngón tay nhẩm tính: “Rứa là tròn 20 cái giỗ thì thằng Thanh về”. “Người chết” trở về, bàn thờ anh thường ngày được cất đi, thôi không còn nhang khói.

Cũng như người vợ xấu số của anh Thanh, bà Dương Thị Giót không lúc nào nguôi nhớ đến đứa con trai đầu. Nhớ là khóc... cộng với tuổi cao, sức yếu, đau ốm, đôi mắt bà mờ dần đi, bây giờ thì mù hẳn. Ngày đón Nguyễn Xuân Thanh, bà chỉ biết đưa đôi bàn tay run rẩy sờ khắp người con, để tin rằng con bà thực sự trở về, bằng xương bằng thịt.

Hội ngộ với người thân, Nguyễn Xuân Thanh đón nhận thêm một sự chia ly khác. Ông Nguyễn Văn Mua, ba anh, nguyên sỹ quan quân đội, sau khi nhận giấy báo tử của con trai đã gõ cửa rất nhiều cơ quan chức năng khẩn cầu công nhận liệt sỹ cho con và giải quyết chế độ, chính sách cho gia đình có người thân “mất tin” trong thời gian tại ngũ làm nghĩa vụ quốc tế. Đơn thư, hồ sơ ông gửi từ xã lên huyện, đến tỉnh, ra tận Quân khu IV và Bộ Quốc phòng, Bộ Lao động- Thương binh và Xã hội... nhưng vẫn không đâu đến đâu. Buồn phiền, ông đổ bệnh, mất năm 2006.

Nguyễn Thị Lan Hương, con gái anh Thanh mà anh chưa một lần gặp mặt, tuổi tròn 30, đúng quãng thời gian anh “mất tin” tại đất nước Campuchia, nay đã có chồng, theo chồng vào lập nghiệp ở tỉnh Bình Dương. Ngày anh tìm về Việt Nam, tìm ra gia đình, mọi người tin vào, con gái Lan Hương đón máy bay ra ngay với bố. Hai cha con diện kiến nhau, trùng phùng, sợi dây máu mủ linh thiêng cứ xiết chặt, xiết chặt họ lại, giữa họ có sự hiện diện của người vợ, người mẹ Nguyễn Thị Lan, chị chắc cũng ngậm cười nơi chín suối.

Rất nhiều bà con, bạn bè thân hữu đến chia vui cùng anh Thanh và gia đình ngày anh trở về.

“Tôi đâu biết mình có con ở Việt Nam!”- Nguyễn Xuân Thanh lắp bắp nhắc lại như ghi nhận món quà vô giá anh được nhận trong những ngày đầu tiên tìm về nguồn cội. Anh chia sẻ cùng chúng tôi: “Mười ngày nay, không thể nào ngủ được, thao thức hoài. Tôi hứa với Sooc Hiêng cùng các con bên Campuchia sau 7 ngày sẽ trở lại. Nhưng giờ tôi thêm một người con ở Việt Nam, 30 năm nay tôi không giúp gì cho nó. Tôi phải ở lại, tôi thương con gái tôi lắm. Tuổi thơ vắng cha, mất mẹ. Tôi muốn làm tất cả những gì có thể để bù đắp cho con”.

“Nhưng anh tôi có thể làm gì khi hiện tại vẫn được xem là người đã chết trong tất cả các văn bản, giấy tờ, sơ yếu lí lịch của người thân và hệ thống chính quyền từ xã lên huyện, đến tỉnh?”- Nguyễn Đức Châu đặt câu hỏi cho chúng tôi, câu hỏi 10 ngày nay vì đang hạnh phúc trước sự trùng phùng quá lớn nên không ai để ý đến. Nguyễn Xuân Thanh tiếp lời em: “Tôi là người Việt Nam, tôi muốn được phục hồi đầy đủ mọi quyền lợi và nghĩa vụ của một công dân Việt Nam”.

Cuộc sống rồi sẽ trở lại bình thường như quy luật muôn đời, những gì Nguyễn Xuân Thanh cống hiến vì sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc, vì nghĩa vụ quốc tế cao cả, những mất mát của anh xã hội sẽ công bằng suy xét và trả lại cho anh. Nhưng tôi cứ ám ảnh đến lời khẩn cầu của anh: “Xin cho tôi làm người Việt Nam”...

Nguyễn Xuân Thanh sẽ được xác lập lại quyền công dân sau 30 năm làm “người chết”, từ đó để anh hoàn thành mong ước: ở lại Việt Nam chăm mẹ già, động viên con gái Nguyễn Thị Lan Hương. Thời gian rảnh anh trở lại Campuchia thăm các con, thăm người vợ bên đó. Nếu có điều kiện anh đưa cả gia đình Campuchia về thăm quê cha đất tổ.

Ngô Thanh Long