(QBĐT) - Mặc dù đã bị nghiêm cấm, nhưng thời gian gần đây, trên vùng biển ven bờ và vùng lộng Quảng Bình xuất hiện rất nhiều tàu cá lớn đánh bắt hải sản dưới hình thức giã cào, chủ yếu là tàu của ngư dân ngoại tỉnh. Hình thức đánh bắt này sẽ tận diệt nguồn lợi hải sản, nhất là trong thời điểm từ tháng 4 đến tháng 8, là mùa mà các loài cá vào bờ sinh sản.

Những cuộc rượt đuổi trên biển

Tàu giã cào hoạt động trên vùng biển tỉnh ta.

Khoảng nửa đêm ngày 19-5-2017, chúng tôi lên tàu số hiệu VN 94429 KN của lực lượng Thanh tra Chi cục Thủy sản (Sở NN - PTNT Quảng Bình) ở cảng Gianh để ra khơi kiểm soát tàu đánh giã cào trong vùng lộng. Theo ông Lê Ngọc Linh, Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản, từ sau tháng 2 âm lịch là thời gian sinh sản của các loài tôm cá vào các rạn đá ven biển tỉnh ta, vì thế cấm hình thức khai thác như giã cào. Nhưng vì lợi nhuận cao nên nhiều tàu có công suất lớn đã bất chấp để khai thác tận diệt nguồn lợi thủy sản.

Lực lượng trên tàu có 8 anh em và thêm nhóm phóng viên chúng tôi rời cảng Gianh lúc kim đồng hồ chỉ vào con số 2 của ngày mới. Đêm trăng thượng tuần mờ ảo. Chỉ những con thuyền nhỏ của ngư dân câu mực là sáng đèn. Thuyền trưởng Hoàng Anh Long chỉ tay ra vùng tối: “Tàu đánh giã cào thường tắt đèn nên rất khó nhận ra. Chỉ có kinh nghiệm quan sát tàu trong đêm mới biết được”. Tàu tuần tra đi hơn 2 giờ đồng hồ, vượt qua vùng biển của ngư dân câu mực.

Tiếng ông Lê Minh Tuấn, Trưởng phòng Thanh tra pháp chế (Chi cục Thủy sản) chỉ đạo: “Có tàu, chuẩn bị tiếp cận”. Cách chừng vài chục thước, một con tàu lớn hiện ra trên nền trời. Tàu kiểm tra phát tín hiệu. Chợt tiếng trưởng phòng Tuấn nói lớn: “Cẩn thận, bẻ lái qua phải gấp”. Mọi người trên tàu chao đảo vì con tàu bẻ lái gấp. Cả khối tàu lớn đồ sộ vụt lướt sém đuôi tàu kiểm soát rồi mất hút trong đêm. Mọi người lạnh buốt thở phào. Nếu chậm bẻ lái, có lẽ con tàu tuần tra nhỏ bé đã bị ục nước vì cú đâm bạt mạng của tàu giã cào.

Trời tảng sáng, mọi người trên tàu tuần tra bật dậy vì khẩu lệnh phát hiện tàu giã cào. Ca nô được tháo dây chở theo một tổ công tác rồ ga vượt lên chặn đầu con tàu lớn. Cặp tàu đánh giã cào chưa kịp trở tay thì đã bị lực lượng kiểm soát khống chế.

Thuyền trưởng Nguyễn Thanh Diêu (trú tại xã Nghĩa An – TP. Quảng Ngãi) vừa là chủ tàu mang số hiệu QNg 97258TS được mời sang tàu tuần tra để làm việc. Lưới giã cào được kéo lên, gần tấn cá đủ các loại từ nhỏ đến lớn được đổ xuống sàn tàu. Thuyền trưởng Diêu lặng lẽ ký vào biên bản vi phạm.

Tàu tuần tra tiếp tục theo hướng nam vào đến ngư trường vùng lộng thuộc địa phận huyện Quảng Ninh, cách bờ khoảng 5 hải lý. Qua ống nhòm, anh Hoàng Viết Thông, Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản kiêm trưởng đoàn công tác phát hiện một cặp tàu đang kéo lưới. Ca nô lại vượt lên phát tín hiệu dừng tàu để kiểm tra. Cặp tàu mang số hiệu QNg 97073 TS và QNg 97091TS chững lại một lúc. Anh Long hô lớn: “Tàu cắt lưới để bỏ chạy”. 

Ca nô nhấn hết ga vọt lên chạy song song tàu lớn. Tàu QNg 97091TS cũng rú hết ga phóng chạy, nhả ra từng cuộn khói đen ngòm. Tàu tuần tra cố đuổi, nhưng vận tốc chỉ bằng phân nửa nên khoảng cách cứ xa dần. Rốt cuộc, chúng tôi chỉ nhìn thấy được hai vệt nước trắng hình vòng cung của cặp tàu đánh giã cào để lại. Vàng lưới giã cào có giá trị hơn trăm triệu đồng của tàu giã cào bỏ lại với hệ thống phao nổi trắng trên biển.

Xa hơn, một cặp tàu giã cào khác phát hiện tàu tuần tra nên đã kịp kéo lưới, cắt phần dụt lưới xổ cá lên bong tàu rồi kéo ga bỏ chạy. Trưởng đoàn Thông lắc đầu: “Tàu mình công suất yếu, không đuổi kịp, ca nô cũng chỉ chạy được ngang với tàu họ nên khó làm được gì”. Trước tình thế như vậy, nhóm phóng viên gọi điện  cho đồng chí Lê Minh Ngân, Phó Chủ tịch UBND tỉnh chỉ đạo lực lượng BĐBP ra hỗ trợ.

Lúc này, cặp tàu giã cào mang số hiệu QNg 97073 TS và QNg 97091TS (cùng có công suất 612 CV) do Trần Văn Nghĩa (trú tại xã Nghĩa An - thành phố Quảng Ngãi) làm chủ, nhận được thông tin từ các nậu cá báo có tàu Hải đội 2 chi viện nên đã đổi hướng lái, chủ động chạy đến khu vực biển nơi có tàu tuần tra để làm việc. Lực lượng tuần tra đồng ý cho tàu QNg 97091TS trục vớt vàng lưới giã cào mà trước đó họ vứt bỏ để tháo chạy.

Với sự vào cuộc của tàu Hải đội 2-BĐBP, cặp tàu giã cào mang số hiệu QNg 91748 TS và QNg 91847 cùng có công suất 640 CV do Lê Văn Hiền (trú tại Sơn Tịnh- Quảng Ngãi) làm chủ tàu cũng bị bắt giữ. Các chủ tàu bị lập biên bản, xử  phạt theo quy định của pháp luật và buộc phải rời khỏi vùng biển cấm đánh bắt theo hình thức giã cào.

Tàu giã cào bẻ hướng đâm thẳng về phía ca nô tuần tra.

Vi phạm có... hệ thống

Trên thực tế, tàu cá của ngư dân tỉnh ta thực hiện quy định cấm đánh bắt theo hình thức giã cào ở vùng lộng trong thời gian sau Tết Nguyên đán khá triệt để. Trái lại, ngư trường gần bờ tỉnh ta đã trở thành “điểm đến” của ngư dân các tỉnh bạn, trong đó tàu cá của ngư dân tỉnh Quảng Ngãi chiếm đa số... Đại úy Trần Văn Thiết, Hải đội 2 cho chúng tôi hay, lực lượng BĐBP cũng đã bắt 6 cặp tàu đánh giã cào ven biển Quảng Bình, đều của ngư dân tỉnh Quảng Ngãi.

Theo lãnh đạo Chi cục Thủy sản cho biết, từ đầu tháng 4 đến nay, hàng chục vụ tàu giã cào đã được tàu tuần tra phát hiện, xử lý và phần lớn cũng là tàu của tỉnh Quảng Ngãi. Tuy nhiên, con số bắt giữ được vẫn quá ít so với thực tế đang diễn ra trên biển gần bờ của tỉnh ta. Ngư dân Nguyễn Văn Hải (Bảo Ninh- Đồng Hới) cho hay, có ngày trên vùng ven biển Quảng Bình có hơn chục cặp tàu công suất trên 600 CV đánh giã cào, khi nghe tin có tàu tuần tra là họ kéo lưới dong tàu ra khơi để trốn tránh.

“Trong khi ngư dân tỉnh ta chấp hành tốt, tàu có công suất trên 300 CV đã ra khơi đánh bắt, thì tàu của các tỉnh công suất lớn lại vào càn quét đánh bắt kiểu tận diệt, tôm cá làm sao sinh sản kịp để tạo sinh kế cho mùa sau”, anh Hải bức xúc.

Nhiều ngư dân có thuyền nhỏ được đánh bắt ven bờ cũng lo lắng thực sự. Sau hơn một năm xảy sự cố môi trường biển mới có được dấu hiệu hồi sinh của cá tôm. Các rạn đá đã trở lại là vùng sinh sản của các loài cá, nhưng hình thức đánh bắt giã cào đã trực tiếp đe dọa sự hồi sinh của biển.

Ngư dân Lê Văn Tư (xã Quang Phú, TP.Đồng Hới) làm nghề câu mực tỏ ra lo lắng: “Mỗi lần ra biển, chứng kiến tàu giã cào ngang nhiên xâm hại, chúng tôi bất bình lắm. Như vậy là tận diệt, làm cho biển cạn kiệt nhanh chóng”.

Mỗi cặp tàu giã cào thường có công suất từ 500 CV trở lên. Vàng lưới giã cào rộng đến cả trăm mét được hai tàu kéo quét sát tầng đáy, bắt được cả những loài cá nhỏ bằng ngón tay người lớn. Mỗi giã kéo thường diễn ra từ 4-7 giờ đồng hồ, thu được từ 2-3 tấn cá mực các loại và cho thu nhập khoảng 20-30 triệu đồng/giã lưới. Qua đó, mỗi tàu giã cào thường có thu nhập khoảng 40-60 triệu đồng/ngày. Đó cũng là lý do để tàu giã cào bất chấp các quy định và vi phạm có hệ thống.

Có những chủ tàu sau khi bị phạt, được giải thích, tuyên truyền và yêu cầu không tái phạm, nhưng ngay liền sau đó đã quay lại vùng biển để đánh bắt. Cặp tàu do thuyền trưởng Nguyễn Thanh Diêu vừa bị bắt và phạt 48 triệu đồng cách đây đúng 10 ngày. Lần này bị xử phạt nặng thì mới tính chuyện rời biển Quảng Bình.

Riêng cặp tàu của thuyền trưởng Nguyễn Đình Tây (trú tại Nghĩa An- TP. Quảng Ngãi) mang số hiệu QNg 02665TS và QNg 92662TS đánh giã cào cách bờ biển Quảng Bình khoảng 5 hải lý đã bị tàu tuần tra phát hiện và xử phạt 48 triệu đồng. Hai ngày sau, cặp tàu này đã tái phạm cũng trên cùng tọa độ và bị lực lượng BĐBP Quảng Bình bắt giữ, xử phạt tiếp 48 triệu đồng...   

Cần chế tài và lực lượng đủ mạnh

Chiếc tàu sắt của lực lượng Thanh tra thủy sản Quảng Bình chỉ có công suất 380CV và đã sử dụng nhiều năm. Theo ông Lê Ngọc Linh, Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản thì tàu được đưa vào sử dụng từ năm 1999 và đã qua nhiều lẫn sửa chữa lớn. “Sóng cấp 5-6 là tàu chúng tôi đành nằm bờ. Nhìn tàu giã cào tung hoành sát bờ biển mà không làm gì được vì tàu tuần tra nhỏ, yếu và đã hết khấu hao sử dụng.

Lực lượng BĐBP tỉnh và thanh tra thủy sản kiểm tra tàu vi phạm.

Chiếc ca nô cũng công suất nhỏ, chỉ kịp đuổi theo tàu giã cào để ghi lại số hiệu tàu vi phạm mà thôi. Chính vì tàu yếu, công cụ hỗ trợ không có nên tàu giã cào của các địa phương khác xâm hại vùng biển ven bờ cũng khá coi thường tàu tuần tra”, Chi cục phó Chi cục Thủy sản Hoàng Viết Thông bộc bạch.

Không ít lần, các tàu giã cào khi bị đuổi bắt đã có hành động tấn công lại lực lượng thanh tra. “Nhiều lần người trên tàu giã cào dùng xẻng, dao tấn công, hăm dọa lực lượng tuần tra. Để an toàn tính mạng, có anh em buộc phải nhảy xuống biển”, Trưởng phòng Thanh tra pháp chế (Chi cục Thủy sản) Lê Đình Tuấn kể lại.

Theo quy định, những tàu vi phạm chỉ bị lập biên bản xử phạt hành chính chứ không có hình phạt bổ sung nào khác. Theo ông Lê Ngọc Linh, Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản thì cần bổ sung hình phạt kèm theo là lực lượng chức năng được quyền tịch thu ngư lưới cụ vi phạm. 

Bởi trên thực tế, tàu vi phạm chỉ chạy ra vùng biển khơi. Đợi khi tàu tuần tra đi khỏi lại quay vào tiếp tục thả lưới đánh bắt ở khu vực cấm. “Có được thẩm quyền tịch thu lưới giã cào thì các tàu vi phạm buộc phải quay về bến vì không có ngư cụ đánh bắt. Qua đó hạn chế được tình trạng này”, ông Linh nhấn mạnh.

Trước tình hình tàu giã cào ngoại tỉnh xâm hại đến vùng lộng biển Quảng Bình táo tợn và liều lĩnh, lãnh đạo UBND tỉnh đã giao Sở NN-PTNT chủ động lên kế hoạch phối hợp với các lực lượng BĐBP, CSGT đường thủy - Công an tỉnh... để tăng cường tuần tra, kiểm soát và ngăn chặn. Đồng chí Lê Minh Ngân, Phó Chủ tịch UBND tỉnh chỉ đạo: “Phải tăng cường lực lượng đủ mạnh để chấm dứt hoạt động khai thác tận diệt này”.

Nguyễn Tâm