(QBĐT) - Nghị định 67/2014/NĐ-CP của Chính phủ về phát triển ngành thủy sản đã giúp ngư dân tỉnh ta có điều kiện đóng mới nhiều tàu cá công suất lớn để vươn khơi. Và như vậy, khi năng lực đánh bắt được nâng lên thì ngược lại dịch vụ hậu cần nghề cá trong tỉnh còn bộc lộ nhiều bất cập, yếu kém. Việc giải “bài toán khó này quả là không đơn giản để tạo điểm tựa cho nghề cá tỉnh ta phát triển.

Cảng cá quá tải, tàu cá thiếu chỗ đậu

Tỉnh ta có hai cảng cá xây dựng hơn 15 năm năm trước là Cảng cá sông Gianh công suất hoạt động 16.000 tấn/năm và Cảng cá Nhật Lệ 12.000 tấn/năm. Tại đây, cùng với hệ thống kho lạnh để bảo quản hải sản, có nhiều dịch vụ hậu cần nghề cá như cung cấp đá lạnh, lương thực và nhiên liệu. Nghị định 67 của Chính phủ cùng với các chính sách khác của Nhà nước về phát triển ngành thủy sản đã giúp ngư dân đóng mới, cải hoán tàu thuyền có công suất lớn vươn khơi.

Hiện tỉnh ta có gần 4.000 tàu cá, trong đó 1.122 tàu công suất từ 90CV trở lên. Với số lượng tàu thuyền ngày càng tăng, nên lượng hàng hóa giao dịch tăng theo khiến hai cảng biển trong tỉnh luôn hoạt động quá công suất thiết kế.

Hai năm gần đây, cảng Roòn, cảng Nhật Lệ cạn nên hầu như tàu của tỉnh và các tỉnh trong khu vực đều chọn cảng cá sông Gianh làm nơi cập bến, khiến lượng hàng hóa ra vào cảng tăng mạnh. Năm 2014, tàu cá cập cảng 5.590 lượt, hàng hóa qua cảng gần 36.000 tấn, đạt 147%KH; năm 2015, dự kiến còn tăng thêm.

Điều đáng nói là hiện nay là hạ tầng cảng cá sông Gianh không đáp ứng được nhu cầu phát triển của nghề cá. Cảng được xây dựng từ năm 1999 với thiết kế cho tàu có công suất từ 150CV trở xuống với hai cầu cảng dài 104m hình chữ T để tàu đậu hai bên. Sau 16 năm, vẫn cơ sở vật chất đó, cảng lại áp dụng cho tàu từ 300CV-1.000CV, phía trong của cầu cảng chữ T không đậu tàu được vì bị bồi lắng. Mặt khác, cầu cảng chỉ 50m nhưng tàu xa bờ bây giờ dài 30m nên rất khó xoay xở.

Dịch vụ sửa chữa tàu thuyền tại xã Cảnh Dương, huyện Quảng Trạch.

Hiện nay, tại Quảng Bình, tàu vỏ thép đầu tiên mang tên Hoàng Vĩ với công suất gần 1.000CV đã đi vào hoạt động. Mỗi lần tàu này cập cảng cá sông Gianh khiến không ít người phải lo lắng vì không còn chỗ. Các tàu cá khác muốn vào cũng không thể vào được đành phải neo lại giữa sông Gianh chờ đợi đến lượt vào cảng để bốc hải sản.

Giám đốc Ban quản lý cảng cá sông Gianh Trần Đăng Thảo cho biết, tình thế “dở khóc dở cười” này đang khiến lãnh đạo đơn vị chưa biết xử lý như thế nào để không xảy ra tình trạng chen nhau vào cảng cá dễ nảy sinh các hệ lụy giữa các tàu. Chủ tàu cá tỉnh Quảng Nam Nguyễn Văn Thắng nói: “Tàu tui đánh cá phía nam Vịnh Bắc bộ nên thường vào đây bán cá và mua nhiên liệu. Nhưng tình trạng quá tải và bồi lấp của cảng cá sông Gianh làm mất thời gian chờ đợi vừa thêm mệt mỏi vừa giảm giá trị hải sản”.

Không chỉ vấn đề bất cập về bến cập, cầu cảng mà hiện nay, cơ sở vật chất của cảng cá lớn nhất tỉnh Quảng Bình xuống cấp nghiêm trọng, điện quá tải, nước sạch thiếu, hệ thống thu gom xử lý nước thải chưa có làm ảnh hưởng đến môi trường xung quanh. Theo Giám đốc cảng Trần Đăng Thảo, Ban quản lý đang đề nghị UBND tỉnh đầu tư nâng cấp cơ sở hạ tầng, làm thêm bến cập tàu đủ 350m để phục vụ cho tàu vào kết hợp bốc dỡ hàng hóa.

Tỉnh ta có hai khu neo đậu tránh trú bão cho tàu thuyền với công suất gần 900 tàu cá. Trong đó, khu neo đậu sông Gianh có diện tích 17ha, với sức chứa 500 tàu cá là địa chỉ an toàn cho tàu các tỉnh miền Trung mỗi khi có mưa bão. Không chỉ là nơi tránh trú bão, khu neo đậu này còn như một cảng cá thu nhỏ với nhiều dịch vụ tiện ích cho tàu cá mỗi khi cập bờ.

Với gần 4.000 tàu cá các loại, hai khu neo đậu tránh trú bão mới chỉ đáp ứng được khoảng ¼ nhu cầu tàu vào trú ẩn trong mùa mưa bão, nên thường quá tải. Vì vậy, có hàng trăm tàu cá phải ngược sông Gianh và sông Nhật Lệ lên phía thượng nguồn tìm các điểm khuất gió để tránh trú. Không chỉ tiêu tốn nhiên liệu mà việc tự tìm nơi trú ẩn từ phát này đã gây nhiều thiệt hại cho ngư dân khi tàu thuyền bị vỡ do va đập hoặc lũ lớn ở thượng nguồn làm chìm.

Tranh thủ các nguồn vốn để đầu tư hạ tầng nghề cá

Từ năm 2011, UBND tỉnh đã có chủ trương, chính sách về đầu tư hạ tầng để phát triển dịch vụ hậu cần nghề cá đến năm 2020. Theo đó, tỉnh đầu tư nâng cấp, mở rộng cảng cá sông Gianh để nâng công suất xếp dỡ hàng hóa; khu neo đậu tránh trú bão sông Gianh 2 đủ chỗ cho 600 tàu; xây dựng khu neo đậu tránh trú bão và dịch vụ hầu cần nghề cá Nhật Lệ 1 tại xã Bảo Ninh và Nhật Lệ 2 tại xã Vĩnh Ninh; khu neo đậu tránh trú bão sông Roòn và xây dựng chợ cá, bến cá tại các xã ven biển của huyện Quảng Trạch, Bố Trạch, Quảng Ninh và Lệ Thủy.

Ngoài ra, tỉnh kêu gọi đầu tư xây dựng nhà máy đóng tàu quy mô lớn tại Khu kinh tế Hòn La và mở các cơ sở cơ khí, đóng sửa tàu cá tại Quảng Trạch, Bố Trạch và Đồng Hới.

Tuy nhiên, tỉnh ta là tỉnh nghèo nên việc thu xếp, bố trí vốn để xây dựng các công trình hạ tầng nghề cá gặp nhiều khó khăn. Phần lớn vốn xây dựng các công trình trong lĩnh vực này đều trông chờ vào sự hỗ trợ của Trung ưng và các dự án, tổ chức quốc tế. Cuối năm 2014, tỉnh ta xây dựng hoàn thành và đưa vào sử dụng khu khu neo đậu tránh trú bão sông Roòn với số vốn đầu tư hơn 70 tỷ đồng.

Hiện dự án xây dựng khu neo đậu tránh trú bão tàu thuyền Nhật Lệ với tổng mức đầu tư gần 219 tỷ đồng, trong đó giai đoạn 1, xây dựng khu neo đậu tại xã Bảo Ninh, Đồng Hới số vốn 180 tỷ đồng đang được thực hiện, phấn đấu hoàn thành vào đầu năm 2017. Còn đối với các công trình khác mỗi năm chỉ được cấp ít vốn để sửa chữa nhỏ là chủ yếu.

Theo Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Trần Đình Du, việc đầu tư cơ sở hạ tầng nghề cá tại địa phương là rất cần thiết để “tiếp sức” cho nghề cá phát triển. Mặt khác, Nghị định 67 đang được triển khai, sẽ có thêm nhiều tàu lớn vươn khơi bám biển nhưng vấn đề đặt ra là: đóng tàu xong, tàu sẽ neo đậu ở đâu, trong khi cảng cá, khu neo đậu không đủ chỗ và xuống cấp.

Để khắc phục tình trạng này, ông Trần Đình Du cho biết, bên cạnh tranh thủ sự hỗ trợ nguồn vốn từ Chính phủ, tỉnh Quảng Bình sẽ huy động vốn từ các doanh nghiệp, vốn vay của các tổ chức tín dụng, các ngân hàng thương mại để thực hiện đầu tư phát triển hạ tầng kỹ thuật nghề cá; đồng thời tích cực tiếp cận, sử dụng có hiệu quả nguồn vốn các tổ chức quốc tế để đầu tư xây dựng các khu neo đậu tránh trú bão cho tàu cá, các công trình hạ tầng kỹ thuật hỗ trợ giảm nhẹ thiên tai nghề cá. Qua đó để dịch vụ hậu cần nghề cá của tỉnh bắt kịp với xu hướng và đáp ứng đầy đủ nhu cầu cho các tàu lớn vươn khơi.

Tuy nhiên, đầu tư nâng cấp và xây dựng hạ tầng, dịch vụ nghề cá đòi hỏi số vốn lớn và phải có thời gian. Dù đã có những giải pháp và bước đi phù hợp song đây là bài toán khó đối với một địa phương còn nghèo như Quảng Bình nếu không được sự quan tâm hỗ trợ của Chính phủ và các tổ chức quốc tế.

Hoàng Phúc