(QBĐT) - Bác vô! Hai cán bộ lãnh đạo Quảng Bình được đón tin vui đầu tiên ấy là đồng chí Nguyễn Tư Thoan, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch tỉnh và đồng chí Phạm Thanh Đàm, Ủy viên Thường vụ, Trưởng ty Công an tỉnh. Tin vui do cán bộ Trung ương trực tiếp điện vào thông báo ngày 13-6-1957.

Đi theo Bác trên máy bay vào Đồng Hới sáng 16-6-1957 có đồng chí Vũ Kỳ, bác sỹ Nhữ Thế Bảo, một cán bộ bảo vệ, một chiến sỹ cần vụ người Tày và đồng chí Đặng Tính. 7 giờ 30 phút máy bay cất cánh, 8 giờ 20 hạ cánh an toàn xuống sân bay Đồng Hới.

Các đồng chí cán bộ lãnh đạo tỉnh Quảng Bình và đặc khu Vĩnh Linh đi đón Bác đã đứng chờ sẵn. Xe đưa Bác về cơ quan UBND tỉnh. Đến nơi, Bác đi thăm một lượt phòng khách, ra cửa sau, rẽ xuống vào nhà bếp, qua nhà ở và nhà làm việc của cán bộ cơ quan. Bác trở vào dừng lại nhìn ra phía sông Nhật Lệ. Có rất đông người đứng ngoài thành nội nhòm vào, thấy Bác họ ùa đến sát tận bờ rào hoan hỷ hô to “Hồ Chủ tịch muôn năm! Hồ Chủ tịch muôn năm!”.

Bác Hồ tại lễ đài sân vận động Đồng Hới ngày 16-6-1957.

Bác chỉ nghỉ trưa trong chốc lát. 13 giờ, Bác đã tiếp các đoàn đại biểu gồm Đoàn cán bộ Quảng Trị từ bờ Nam giới tuyến 17 trở ra, đoàn đại biểu dân tộc ít người, đoàn đại biểu HĐND, các tôn giáo tỉnh Quảng Bình đến chào mừng. 15 giờ, Bác nói chuyện với 600 cán bộ cốt cán từ cơ sở lên của Quảng Bình và Vĩnh Linh. Sau lời mở đầu ngắn gọn, Bác khen tinh thần chịu đựng gian khổ, anh dũng chiến đấu bảo vệ làng, bảo vệ dân, bảo vệ thành quả cách mạng của Đảng bộ và nhân dân Quảng Bình - Vĩnh Linh trong kháng chiến chống Pháp thắng lợi.

Bác thẳn thắng chỉ ra những khuyết điểm, tồn tại mà cán bộ, đảng viên cần nghiêm túc khắc phục sửa chữa. Về nhiệm vụ, Bác nhấn mạnh vị trí địa đầu giới tuyến của Vĩnh Linh và Quảng Bình. Mỗi việc làm tốt hay xấu của Vĩnh Linh - Quảng Bình đều có ảnh hưởng nhất định đến cách mạng miền Nam, đến việc bảo vệ miền Bắc. Nếu địch có hành động liều lĩnh gì thì Vĩnh Linh và Quảng Bình phải chịu đựng trước hết và phải đánh thắng chúng trước. Bác căn dặn Quảng Bình chú ý 2 nghề quan trọng không kém nghề ruộng là nghề biển và nghề rừng. Bác bảo nếu biết dùng đúng và dùng tốt tài nguyên và lao động của mình thì Quảng Bình sẽ giàu có, đời sống nhân dân sẽ được nâng lên và có phần đóng góp quan trọng cho Nhà nước.

Tiếp liền cuộc tiếp xúc với 600 cán bộ cơ sở Quảng Bình, Vĩnh Linh, đúng 16 giờ Bác dự mít tinh của 2 vạn đồng bào tại sân vận động thị xã Đồng Hới.

Từ 3 giờ chiều, sân vận động đã chật cứng người. Ai cũng muốn tìm một chỗ đứng nhìn lên khán đài cho thấy rõ Bác nhất. Đúng 16 giờ, Bác xuất hiện trên khán đài. Một rừng người và cờ hoa trào lên hô lớn: “Bác Hồ muôn năm! Bác Hồ muôn năm!” và tiếng vỗ tay rào rạt như sấm dậy. Bác đứng lặng giây lát nhìn đồng bào, đồng chí rồi khoát cả 2 tay, ý ra hiệu mời đồng bào ngồi xuống.

Bác bắt đầu nói chuyện. Bài nói của Bác được Thường vụ Tỉnh ủy phân công 3 đồng chí: Đoàn Tiến Khứ, Phó trưởng Ban Tổ chức Tỉnh ủy, Bùi Xuân Diệu, Phó ban giám hiệu Trường Đảng tỉnh và Phan Xuân Thiết, Chánh Văn phòng Tỉnh ủy ghi lại, rồi cùng nhau hiệu chỉnh rất đầy đủ.

Trong phần thành tích Bác khen nhân dân, bộ đội, dân quân du kích Quảng Bình - Vĩnh Linh đã chiến đấu anh dũng giữ làng, giữ nước. Bác nhắc đến những người con ưu tú liệt sĩ Lâm Úy, Cao Thế Chiến, Trương Văn Ly đã làm rạng rỡ Quân đội nhân dân Việt Nam, rạng rỡ Tổ quốc, rạng rỡ Quảng Bình. Cả Quảng Bình - Vĩnh Linh đã cung cấp 60 vạn dân công, cung cấp 18.500 tấn lương thực và trâu, bò, lợn, gà cho bộ đội. Thanh niên thì hăng hái tòng quân, công nhân thì sản xuất vũ khí, đồng bào, các mẹ chiến sĩ chăm sóc cán bộ, bộ đội, Bác đặc biệt cảm ơn đồng bào và các mẹ chiến sĩ, Bác điểm thành tích các mặt văn hóa - xã hội, tăng gia sản xuất, khai hoang phục hóa, trồng cây chắn gió chống cát bay, đoàn kết thương yêu giúp đỡ đồng bào miền Nam tập kết ra Bắc... của Quảng Bình - Vĩnh Linh. Bác nói nhờ có đoàn kết toàn dân mà có thành tích đó. Chúng ta cần cố gắng phát huy.

Bác cũng đề cập đến những khuyết điểm cần khắc phục trong chăn nuôi, sản xuất, phát triển kinh tế, xóa nạn mù chữ, nâng cao dân trí, chăm lo, giúp đỡ chiến sỹ phục viên, thương binh, gia đình liệt sỹ, quân nhân, đồng bào miền Nam tập kết. Trước khi kết thúc, Bác đọc câu tục ngữ:

Nhiễu điều phủ lấy giá gương

Người trong một nước phải thương nhau cùng

Bác bảo bây giờ Bác đọc trước, đồng bào đọc theo. 2 vạn đồng bào đã hào hứng, vô cùng phấn khích, sôi động đọc theo Bác. Đồng chí Nguyễn Tư Thoan, Chủ tịch tỉnh đáp từ xong, Bác bắt nhịp bài Kết Đoàn. Bài hát chưa kết thúc, Bác đã rời khán đài trong bầu tình cảm vô cùng lưu luyến, yêu kính, mến thương và hàng vạn đôi mắt của đồng bào Đồng Hới vẫn hướng lên dõi về từng bước đi của Bác.

Xe đưa Bác ra khu nghỉ mát của Sư đoàn 325 ở cửa biển Nhật Lệ. Bác đi dạo rồi tắm biển. Bác nói với các đồng chí lãnh đạo tỉnh: “Bác thấy vui quá, vì chiều nay đã gặp nhân dân Quảng Bình và đại biểu của Vĩnh Linh, được dự mít tinh lớn tại sân vận động thành công”. Buổi tối hôm đó, Bác dự liên hoan văn ghệ với bộ đội. Sau khi dự liên hoan, Bác còn làm việc tiếp với Bộ Tư lệnh Sư đoàn 325 mãi đến khuya mới nghỉ.

Về sau, đồng chí Vũ Kỳ, thư ký riêng của Bác cho biết thêm, đêm đó, Bác thao thức khó ngủ. Bác rất ít khi nói chuyện riêng về mình, chỉ khi nào thanh thản hoặc có cảm xúc sâu lắng mới thổ lộ tâm tư. Giờ đây Bác đang rất nhớ miền Nam. Bác nói: “Mẹ mình mất ở Huế, bố mất ở Cao Lãnh, cho nên mình về thăm quê lần này, chưa đi hết được, mới dùng chân ở Đồng Hới, quê mình còn mãi trong kia…”.

Do thời tiết không thuận lợi, Trung ương điện vào xin ý kiến và mời Bác về Hà Nội trước 7 giờ sáng. Bác có buổi nói chuyện với bộ đội Sư đoàn 325 vào lúc 4 giờ sáng. Từ 12 giờ đêm 17-6, các đơn vị bộ đội ở xa Đồng Hới hành quân cấp tốc về thị xã Đồng Hới trước 4 giờ sáng. Có một đơn vị phải vừa đi vừa chạy, vậy mà đến nơi thì chỉ còn thấy 4 ngọn đèn pha ở 4 góc chiếu sáng rực lên khán đài, đồng chí Đại tướng Nguyễn Chí Thanh đang căn dặn thêm bộ đội, Bác nói chuyện xong liền ra sân bay.

Ở sân bay, mắt Bác tư lự nhìn về phương Nam. Bác nói: “Vì xa chưa đến được, mà Bác cũng không có điều kiện vào thăm!”. Bác quay lại nói với mọi người: “Bác rất tiếc là thăm Quảng Bình chưa hết chương trình đã phải về. Bác về, có dịp Bác sẽ vô thăm. Bác mong Đảng bộ và nhân dân Quảng Bình - Vĩnh Linh thực hiện tốt các nhiệm vụ của Đảng và Chính phủ giao phó…”.

5 giờ sáng ngày 17-6-1957, máy bay cất cánh đưa Bác rời Đồng Hới về Hà Nội. Cả Đồng Hới đoán biết Bác đã lên đường trở về. Ngày 16-6-1957 trở thành ngày lịch sử đặc biệt không bào giờ mờ phai trong ký ức Đảng bộ, nhân dân Quảng Bình - Vĩnh Linh.

Đông Hà, tháng 5 năm 2017

Nguyễn Trung Hữu

(20 Hải Triều, Khu phố 9, Đông Hà, Quảng Trị)

-------------------------------------------------------------

(Viết theo lời kể của đồng chí Lại Văn Ly, nguyên Phó Bí thư Thị ủy Đồng Hới, nguyên thành viên Ban Tổ chức đón tiếp Bác Hồ ngày 16-6-1957)