(QBĐT) - Đường Hồ Chí Minh trên biển là con đường huyền thoại ghi dấu những chiến công thầm lặng của những chiến sỹ "Đoàn tàu không số" anh hùng để đưa hàng trăm ngàn tấn hàng hóa, vũ khí, đạn dược chi viện chiến trường miền Nam. Trong đoàn quân đã làm nên những chiến công kỳ diệu đó, có biết bao người con thân yêu của quê hương Quảng Bình đã đóng góp sức mình và có người đã anh dũng hy sinh.
Một trong số đó là Nguyễn Công Ở, quê xã Bảo Ninh, thành phố Đồng Hới. Anh nhập ngũ năm 22 tuổi, được phân công vào đội ngũ những dũng sỹ chuyên chở vũ khí trên biển vào chi viện cho đồng bào miền Nam thuộc Lữ đoàn 125 Binh chủng Hải quân. Tháng 10 năm 1964, anh theo con tàu 641 đi làm nhiệm vụ. Đi 5 chuyến trót lọt đưa hàng vào nhiều điểm phía nam của đất nước: Vũng Rô, Bến Tre, Cà Mau. Chuyến đi nào anh cũng được khen và tặng thưởng Huân chương Chiến công.
Chuyến đi với thuyền trưởng Dương Tấn Kịch mang vũ khí vào Bến Tre là chuyến đi mang nhiều kỷ niệm sâu sắc khó quên nhất trong cuộc đời chiến đấu của anh. Ra đi trong lúc thời tiết không thuận lợi, có một cơn bão mạnh, nhưng tàu vẫn phải lợi dụng cơn bão để đưa vũ khí vào Nam, tránh sự dòm ngó của quân địch. Con tàu 641 đã vượt qua vùng sóng gió dữ dội, gió xoáy hắt con tàu lên một hòn đảo cạn. Đấy là đảo Cá Mập phía Đông của đảo Trường Sa.
Trên tàu toàn vũ khí B40, B41, cối để chi viện cho chiến trường. Nguyễn Công Ở giành nguy hiểm tình nguyện lặn xuống, buộc dây cáp vào đá ngầm cho sóng đỡ đánh vào tàu. Một tay anh cầm dao để đâm những con cá mập nhỏ dài bằng sải tay đang bơi quanh tàu, một tay kéo cáp trong lòng nước biển lạnh 6 tiếng đồng hồ mới néo xong những mối dây cuối cùng. Nhờ có 8 mối dây ghìm chặt đó mà mặc dù sóng to, mạnh, tàu vẫn trụ vững. Sau đó, các thủy thủ và anh Ở đã thay nhau xuống biển dùng xà beng bẩy đá san hô suốt một ngày đêm, rạch đường cho tàu ra.
Đến ngày hôm sau, nước lên, tàu đã thoát ra khỏi đảo cạn, bảo vệ được vũ khí, đạn dược. Anh Ở còn tiếp tục lặn xuống để kiểm tra lại con tàu 641 lần nữa để tàu tiếp tục lên đường. Sau chuyến đi chở vũ khí vào Bến Tre thắng lợi, tàu 641 được tặng thưởng Huân chương Chiến công. Anh Nguyễn Công Ở được Bác Hồ gửi tặng một chiếc đồng hồ đeo tay với dòng chữ khắc "Bác Hồ tặng - Năm 1966". Đây là chiếc đồng hồ đặc biệt do Liên Xô sản xuất mà Người được tặng, Bác đã tặng lại cho người có công lớn trong việc cứu tàu 641 ra khỏi đảo Cá Mập.
Sau chuyến đi rừng, anh Ở và đồng đội lại tiếp tục cùng tàu 641 đưa hơn 50 tấn vũ khí vào Vũng Rô, Khu V một cách an toàn. Chuyến đi này do đồng chí Hồ Đắc Thạnh làm thuyền trưởng, đồng chí Nhợ dùng thuyền xuồng vào Vũng Rô. Các đồng chí du kích ở đây ra đón đưa vũ khí vào bờ một cách an toàn. Bộ Tư lệnh Hải quân đã điện chúc mừng tàu 641: "Hoan nghênh các đồng chí mở đường thắng lợi". Sau chuyến đi này, các đồng chí đã được đồng chí Song Hào và đồng chí Lê Quang Đạo thay mặt Trung ương và Bộ Tổng tư lệnh tặng Huân chương Chiến công và gắn lên áo 9 thủy thủ 9 tấm Huân chương Chiến công. Riêng anh Nguyễn Công Ở được tặng thưởng Huân chương Chiến công hạng nhì.
Thời gian sau, anh Ở được chuyển sang tàu 642 làm thủy thủ trưởng quản lý neo, dây trên tàu. Tàu 642 tiếp tục đưa vũ khí vào Cà Mau. Chuyến đi này êm ả, thắng lợi. Chuyến thứ hai, tàu gặp phải một cơn bão lớn, trên tàu anh em thủy thủ say sóng, ói mửa, lan can tàu bị gãy, cột kỳ đài chỉ huy bị gãy... Anh Ở do đã quen sóng nước nên vẫn còn tỉnh táo. Một mình anh phải lấy "tấn" đứng lái tàu suốt một ngày đêm, mặc dù anh không phải là lái chính. Đôi chân anh phù to vì máu dồn, đói đến mờ mắt, có thanh lương khô nhét trong túi áo cũng không thể lấy để ăn. Cuối cùng anh cũng đã chiến thắng được cơn bão để đưa hàng đến đích an toàn. Sau chuyến đi, tàu được đưa về sửa chữa, sau đó tiếp tục hạ thủy chở súng đạn vào Cà Mau.
Trong một chuyến đi khác tàu 642 chở vũ khí và thủy lôi Ca Bơ vào Cà Mau. Những quả thủy lôi ca bơ to, nặng rất khó khăn cho việc vận tải vào bờ. Anh Nguyễn Công Ở lại một lần nữa có sáng kiến dùng ba lăng sít và đước cẩu từng bộ phận ca bơ tháo rời ra để đưa vào bờ an toàn (làm hệ thống ròng rọc để đưa hàng lên đỡ mất sức), giải phóng tàu nhanh để trở ra Bắc.
Anh Nguyễn Công Ở là một trong những người mở đường đưa vũ khí trót lọt vào Vũng Rô, kịp thời chi viện súng đạn, bom mìn cho bộ đội khu V đánh tan cuộc hành quân "Tuyết trên đỉnh núi A - pát" ở vùng A Bia tây Thừa Thiên, đánh thiệt hại nặng lữ đoàn 3 thuộc sư đoàn dù 101 của Mỹ. Anh đã cùng đồng đội tham gia vào "Đội tàu không số" như những cái bóng lặng lẽ, kiên nhẫn, gan góc, liên tục rời bến, lặn ngụp trong sóng gió, rời bến rồi đến bến, vận chuyển hàng trăm ngàn tấn hàng, vũ khí, đạn dược chi viện miền Nam.
Thật là vinh dự khi chính tàu của các anh đã tham gia "bắn" phát súng mở màn cho Hải đoàn tham gia chiến dịch Hồ Chí Minh giải phóng hoàn toàn miền Nam thống nhất nước nhà ngày 30-4-1975.
Sau chiến thắng đến năm 1983, anh Ở trở về địa phương, tham gia vào Hội Cựu chiến binh của xã, gương mẫu, hoạt động xông xáo vào các phong trào của địa phương. Chiếc đồng hồ của Bác Hồ tặng đã được Nhà truyền thống Lữ đoàn 125 sưu tầm đưa về trưng bày. Năm 2005, do bị mắc bệnh hiểm nghèo, anh Nguyễn Công Ở đã qua đời trong niềm thương tiếc của bà con và bạn bè.
Trần Thị Diệu Hồng